Erdoğan C. (Yürütücü), Göksu E., Üngör İ., Polat P., Yılmaz M. A., Altuğ Kaya K., et al.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2025
Harezmşah Devleti ile Selçuklu Devleti
arasında 1230 tarihinde meydana gelen Yassı Çemen Savaşı, sadece iki devlet
arasında gerçekleşen bir tarihi olay olmanın ötesinde Moğol ilerleyişinin
Anadolu ve dünya tarihindeki etkilerinin bir merhalesi olması bakımından da
bilim insanları tarafından değerlendirilmektedir. İki devleti karşı karşıya
getiren savaşın seyri ve sonuçları hakkında çok sayıda çalışma yapılmışken,
savaşın meydana geldiği yer hakkında kesin bilgilere henüz ulaşılamamıştır.
Şimdiye kadar savaşın lokasyonu hakkında yapılan çalışmaların yetersiz
olmasından ötürü bilim insanları tarihi kaynaklarda yer alan bazı coğrafi
faktörleri göz önünde bulundurarak birtakım çıkarımlarda bulunmuşlardır.
Savaşın yapıldığı coğrafyayı ziyaret etmeden ortaya atılan görüşler ise
tartışmalı sonuçların doğmasına sebep olmuştur. Konu ile ilgili tartışmalı
görüşlere netlik kazandırmak maksadıyla tarihi kaynaklardan ve coğrafi
faktörlerden yola çıkılarak savaş meydanının lokasyonunu tespit etmek önerilen
projenin başlıca amacıdır.
Eskiçağ’dan
Orta Çağ’a kadar kesintisiz olarak ekonomik ve kültürel önemini koruyan
Erzincan ili yakınlarında meydana geldiği düşünülen Yassı Çemen Savaşı’nın
yerini tespit etmek için bu araştırmada öncelikle orduların savaş alanına
ulaşmasında kullandıkları tarihi doğal yollar tespit edilecektir. Bu yolların
tespit edilmesinde coğrafi şartlar göz önünde bulundurularak bir yüzey
araştırması yapılacaktır. Ardından yolların kesiştiği ve savaş alanı olma
ihtimali bulunan bölgelerde Arkeojeofizik destekli bir yüzey araştırması
yürütülecektir. Yer radarı ile yapılan tarama sonucunda elde edilen veriler CBS
içinde değerlendirilecek ve her türlü maddi kalıntıya ulaşmak için belirlenen
noktalarda kazı ve sondaj çalışması yapılacaktır. Literatürde “Savaş Alanı
Arkeolojisi” olarak adlandırılan ve ülkemizde yeni yeni uygulanmaya başlanan,
coğrafya, arkeoloji, antropoloji ve jeoloji alanlarından birçok uzmanın
geliştirdiği yöntemler, önerilen projenin başlıca hedefleri arasında yer
alacaktır. Anadolu’da siyasi dengelerin değişmesine sebep olan savaşın yerini
tespit etmek, savaşın seyrini değiştiren faktörlerin ortaya çıkmasını
sağlayacağı gibi savaşın lokasyonu hakkındaki soru işaretlerinden oluşan
eksiklikleri de giderecektir.
Harezmşah
Devleti’ni yıkılma noktasına getiren ve batıya ilerlemekte olan Moğolların
Anadolu’yu ele geçirmesindeki engeli kaldıran savaşın yerinin tespiti sadece
Selçuklu ve Harezmşah tarihine ışık tutmakla kalmayacak aynı zamanda tarih
boyunca doğal afetler sonucu birçok kez yerle bir olmuş Erzincan ilinin silinen
tarihine de ışık tutarak önemli bir katkı sağlayacaktır. Yine bu kapsamda proje
sonucunda bölgede gerçekleşen savaşın yerinin tespit edilmesiyle şehrin
Refahiye ilçesinde olduğu düşünülen bölgede bir kültür varlığı ortaya
çıkarılacak, maddi unsurlar tespit edilecek ve buna bağlı olarak savaş alanı
turizmine hizmet edecek bir ekonomik değer yaratılmasına ön ayak olunacaktır.
Nitekim bu tarihi turizm şekli, insanların duygu deneyimleme, olguyu yerinde
yaşama gibi etkinliklere katılma isteğiyle her geçen gün gelişmekte ve savaş
alanı turizmi adıyla dünyada yaygın bir hale gelmektedir.