Akademik Veri Yönetim Sistemi
22. Parazitoloji Kongresi, Aydın, Türkiye, 11 - 15 Ekim 2021, ss.153
Amaç: Echinococcus multilocularis türü cestodun yol açtığı alveolar echinoccocosis (AE)’in yaşamsal dinamiği
büyük oranda kırmızı tilki ve tarla faresi arasındaki ilişkiye bağlıdır. Ayrıca çakal, kurt, yabani kediler ve evcil
köpekler de hastalığın yayılmasında etkili olabilmektedir. Türkiye, WHO/OIE verilerine göre insan vakaları
bakımından dünyada birkaç yüksek endemik ülkeden birisi olarak gösterilmekte ve insan vakalarının büyük
oranda doğu illerine ait olduğu bilinmektedir. Bu nedenlerden dolayı sunulacak olan bu çalışmada Erzurum ve
yöresinde E. multilocularis’in son (tilki, kurt, vaşak ve köpek) ve ara (tarla fareleri) konaklar üzerinde yürütülen
araştırmaların sonuçları dikkate alınarak hastalığın yayılmasındaki dinamiklerin değerlendirilmesi
amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırma sahası olan Erzurum ili sınırları içerisinde 50 adet tilki, 2 adet kurt ve 2 adet vaşak karkası
toplanarak nekropsi yöntemi ile erişkin E. multilocularis yönünden incelenmiştir. Ayrıca 600 adet tilki ve 446 adet
sokak köpeği dışkısı da mikroskobik ve moleküler yöntemler ile incelenmiştir. İlin kırsal ve kentsel bölgelerinde
son ve ara konak enfektivitesi esas alınarak AE’nin yayılmasına ilişkin risk durumu değerlendirilmiştir.
Bulgular: İncelenen tilki karkaslarında %42 (21/50), kurt karkaslarında %50 (1/2) ve vaşak karkaslarında ise %50
(1/2) oranında erişkin E. multilocularis tespit edilmiştir. Dışkı örneklerinin incelenmesinde ise tilkilerde %10,5
(63/600) ve köpeklerde %3,58 (16/446) oranında E. multilocularis varlığı saptanmıştır. Tilkilerdeki enfeksiyonun
yoğunluğu hem karkas hem de dışkı örneklerinde merkezi ilçelerde, periferdeki ilçelere kıyasla daha yüksek
oranda bulunmuştur. Benzer şekilde kurt ve vaşak karkasları şehir merkezine yakın yerlerden elde edilmiştir.
Bunların yanı sıra; ara konak tarla farelerinde %1 (5/498) oranındaki AE pozitifliği merkezi ilçelerde tespit
edilmiştir.
Sonuç: AE için endemik bölge olan Erzurum ilindeki bu veriler; silvatik bir siklusa sahip olduğu düşünülen
AE’in kırsal bölgelerden ziyade şehir merkezine yakın alanlarda daha yaygın olduğunu göstermiştir. Bu
durumun hastalığın asıl konağı olan tilkilerin insanların yaşam alanlarına uyum sağlayabildiği ayrıca kurt ve
vaşak gibi yabani karnivorların şehir merkezine yakın alanlarda kontaminasyona sebep olduğu sonucunu
doğurmaktadır. Ayrıca sinantropik yaşama sahip sokak köpeklerinin E. multilocularis ile enfekte bulunması
AE’in kırsaldan şehire taşınmasında bir köprü görevi üstlendiklerini, enfekte köpeklerinin şehirlerarası
hareketlerinin ise hastalığın daha az veya hiç görülmediği bölgelere taşınmasında ise ana bir kaynak
olabileceğini düşündürmektedir. Tüm bu veriler ışığında, AE‘in kırsal yaşamdaki sınırlarını aşıp şehir hayatına
uyum sağladığı ve bu durumun insanlar için düşünülenden de büyük bir risk taşıdığı kanaatine varılmıştır.
Ülkemiz için önemli bir halk sağlığı problemi olan AE’nin kontrolünde mücadelenin sadece kırsalda değil,
kentlerde de bu hususlar göz önünde bulundurularak yürütülmesinin gerekliliği önerilmektedir.