Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, cilt.26, sa.45, ss.491-498, 2020 (Hakemli Dergi)
Öz
Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü ve Eleştirel Teori ile eş anlamlı
kullanılan Frankfurt Okulu’nda düşünürler, genel anlamda
kapitalist sistemin eleştirisini yaparak bu sistemin insanlığın bir
kısmına fayda sağlayarak diğer kısmına felaketler
getirdiğini/getireceğini iddia etmişlerdir. Okul teorisyenleri
müziğin dizgenin himayesine girdiğini, bu nedenle insanların
müzik vasıtasıyla gerçek anlamda bilinçlenmelerinin imkânsız
olduğunu ileri sürmüşlerdir. Kitle iletişim araçları dolaşıma
çıkardıkları müzik biçimiyle insanları düşünemez kılan en önemli
ideolojik yardımcılardır.
Frankfurt Okulu üyeleri, kapitalist sisteme kapalı bir sistem
olduğu gerekçesiyle olumsuz bir tavır takınmışlardır. Açık uçlu,
çok boyutlu, derinlemesine ve tamamlanmayan bir disiplinle
çalışan okul düşünürleri kapalı sistemlerin arka planında sinsi
planların olduğunu düşünmektedir. Düzen, sinsi planlarını
uygulayabilmek için öncelikle insanların düşünmemesi
gerekliliğiyle yola çıkmış ve müzik dâhil olmak üzere bütün
yapılarını atomize olan, şeyleşen, eleştiremeyen bireyler üzerine
kurmuştur.
Sistem eleştirisi yapan müziği ciddi müzik, sisteme itaati
arzulattıran müziği ise ciddi olmayan müzik şekliyle tarif eden
Frankfurt Okulu üyeleri multidisipliner bir anlayışla müziğe
yaklaşmışlardır. Onlara göre müziğin durumu şudur: Müzik,
öznel akıl himayesine giren teknik uzmanlık tarafından öylesine
başarılı şekilde yönetilmektedir ki dinleyici kitlesi müziğin arka
planındaki sistem ideolojisini kavrayamamaktadır. Dahası
insanlar ve genelinde toplum ideolojiyi kavratabilecek bilinç
biçimlerine karşı çıkmaktadır. Dizgenin himayesine girmiş olan
teori doğruyu/yanlışı, güzeli/çirkini/, ahlaklı olanı/olmayanı vb.
bütün zıtlıkları istediği şekilde belirleyebilmektedir. Çalışmada
literatür taraması yapılarak ekol teorisyenlerinin görüşleri
sistematize edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Frankfurt Okulu, Müzik, Kültür Endüstrisi,
Kitle İletişim Araçları, Şeyleşme.