Akademik Veri Yönetim Sistemi
Plastik Sanat Alanında Seramik ve Cam üzerine Yaklaşımlar 2, Prof. Dr. Erhan Akça,Öğr. Gör. Hülya Ak, Editör, Akademisyen Yayınevi Kitabevi, Ankara, ss.115-137, 2024
Modern isim ya da sembolleri ürünün alt
kısımlarına işaretleme geleneğinin kökeni Çin porselenlerinin üzerindeki
işaretlerden (mühürlerden) gelmektedir. Bunlar çoğunlukla çömlekçilerin
işaretleri değil, imparatorların hüküm-isimleri, övgü kelimeleri, deyimleri ve
iyi şans sembolleridir. Bu bilgi Batı ve Yakın Doğu’nun Çin ürünlerine aşina
olduğu 15. ve 16. yüzyıllarda idrak edilmiş bir durum değildir. Bununla
birlikte işaretler çömlekçinin izleri olarak kabul edilmiştir. Çünkü yaklaşık
15. yüzyılda yapılmış, Mısır, Fostat’da bulunan Çin stilindeki mavi-beyaz
İslami çömlekte “El Shami” (Suriyeli)
gibi imzalar ya da 16. yüzyılın sonlarında “Medici Porseleni’nin” (yaygın
olarak dekore edilmiş “alla porcellana”
Floransa’nın Katedral-Kubbesi eskizi formunda, türünün ilk örneği fabrika izlerini
taşıdığı görülmektedir.
Kullanılan işaretler kimi zaman ürüne bir
kimlik kazandırmak ya da taklide karşı önlem almak için kullanılmış olsa da
istenilen ölçüde koruma sağlamamıştır. İşaretler ürünlerin kökenini kanıtlamak
içinse her zaman güvenilir değillerdir. Bu nedenle porselen üretiminin hız
kazandığı 17.yy-18.yylar ile sınırlandırılarak fabrikaların damga olarak kullandıkları
işaretlerdeki ortak biçimsel arayışlar incelenmiştir.
Tarihten günümüze gelen çok sayıda, nadide
porselen örnekleriyle bilinen, belirlenmiş üç Avrupa ülkesinden çeşitli
porselen fabrikaları örnek gösterilerek, literatür taramasına bağlı olarak bu
fabrikaların üretimlerinde kullandıkları marka, işaret ya da mühür damgalarında
görülen tipografi, harf, rakam, soyutlama, imza ve geometrik biçim gibi
unsurlar ele alınarak benzerlikleri araştırılmıştır. Şimdiye kadar çömlekçilikte
kullanılan mühür örneklerine bakılarak benzerlikler kurmak çok daha mümkündür
ancak araştırmada yalnızca belirlenen dönem aralığındaki porselen
işletmelerinin kullandığı mühür işaretleri incelenmiş ve benzerlikler
aranmıştır.
Anahtar Kelimeler: Seramik, Porselen,
Mühür