Akademik Veri Yönetim Sistemi
4TH INTERNATIONAL BLACK SEA MODERN SCIENTIFIC RESEARCH CONGRESS, Rize, Türkiye, 6 - 07 Haziran 2023, ss.462-464
Azerbaycan'da çeşitli din ve inançlar yayılmı olsa da hiçbiri İslam kadar uzun yaşamamıştır. Tarihe bakacak olursak, İslam'dan önce bu topraklarda yayılan Hıristiyanlık tarihinin sadece Azerbaycan topraklarının kuzeyini, daha doğrusu Arnavutluk topraklarını kapsadığını görürüz. Hristiyanlıktan önce ortaya çıkan ateşe tapınma, Azerbaycan'ın güneyinde - Atropatena topraklarında yayıldı. Bu açıdan bakıldığında İslamiyet'in son 14 asırdır Azerbaycan'da lider konumunu sürdüren milli din olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla bu dinin Azerbaycan'da yayılma ve milli bir din haline dönüşme tarihinin bilinmesi ve gelecek nesillere aktarılması milli ve manevi değerlerimizin yaşatılması açısından çok önemlidir. Ne yazık ki bazen İslam'ın zorla - zorla kabul edildiğini iddia edenler oluyor. Ancak bu tür saçma sapan iddiaların ne bilimsel ne de tarihsel bir dayanağı yoktur. Çünkü Azeriler ne zorla din değiştiren bir halktır, ne de İslam bu şiddeti haklı çıkaran bir dindir. Öte yandan, tarihi kaynaklardaki gerçekler de İslam dininin Azerbaycan'da yayıldığı dönemde halkın hoşnutsuzluğunu yansıtan protesto ve ayaklanmaların bu dine değil, Arapların işgal politikasına yönelik olduğunu da teyit etmektedir. Ayrıca İslamiyet kılıçla kabul edilseydi Azerbaycan'daki ömrünün bu kadar uzun olmayacağını ve milli bir din olmayacağını da hesaba katmak gerekirdi. Aksine tarih gösteriyor ki, Azerbaycan halkı da dahil olmak üzere Türk halkları arasında İslam'ın yayılması büyük tarihi öneme sahip bir olaydı. Türk halkları bu dini kabul etmekle daha kapsamlı ve zengin bir medeniyetin temellerini kabul etmişler ve bu medeniyetin oluşmasında, gelişmesinde, zenginleşmesinde ve korunmasında önemli rol oynamışlardır. Azerbaycan'ın İslam dini ile tanışması erken İslam fetihleri dönemine rastlar. Hicaz bölgesinde yayıldıktan sonra Arap Yarımadası'nı da aşmaya başlamıştır. Çünkü Hz. Muhammed (sav)'in vefatından sonra hilafet ordusu geniş bölgeleri fethetmiş ve İslam dinini her yere yaymayı kutsal bir görev olarak görmüştür. Fetihlerin ilk dönemlerinde yerel halk ile Araplar arasındaki ilişkiler daha çok seferler sırasında yapılan anlaşmalarla düzenleniyordu. Arabistan'da ve diğer fethedilen yerlerde olduğu gibi Azerbaycan'da da sadece putperestlere zulmedildi. Nüfusun geri kalanının önceki inançlarını ve geleneklerini takip etmelerine izin verildi. Çalışmanın ana konusu, Azerbaycan'da İslam'ın yayılması, gelişmesi ve doğru şekilde telkin edilmesinin araştırılmasıdır.