Erzurum İli Eğitim Tipi Aile Sağlığı Merkezlerine Kayıtlı Hastaların Kol Çevresi ve Manşet Boyutunun Kan Basıncı Üzerine Etkisi


Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: SÜMEYYE TAŞ

Danışman: Suat Sincan, Sümeyye Taş

Özet:

Erzurum İli Eğitim Tipi Aile Sağlığı Merkezlerine Kayıtlı Hastaların Kol Çevresi ve Manşet Boyutunun Kan Basıncı Üzerine Etkisi

 

Amaç: Araştırmamızda kol çevresi geniş olan bireylerde hem standart hem de kol çevresine uygun manşet (manşon) ile kan basıncı ölçümü yapılarak; manşon boyutu ile kol çevresi ilişkisini incelemek ve kan basıncının nasıl etkilendiği gözlemlemek amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Çalışma Mart-Ağustos 2020 tarihleri arasında Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi (AÜTF) Aile Hekimliği Anabilim Dalı’na bağlı Saltuklu ve Üniversite Eğitim Tipi Aile Sağlığı Merkezlerine ait beş aile hekimliği biriminde (AHB) gerçekleştirilmiştir. Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışma olarak tasarlanmıştır. Çalışmaya polikliniğe başvuran 18 yaş üstü erişkin, dâhil edilme kriterlerini karşılayan ve hariç bırakılma kriteri bulunmayan 527 hasta katılmıştır. Katılımcıların her iki koldan kol çevresi ölçümü ve her iki koldan kan basıncı ölçümü yapılmıştır. Kol çevresi geniş olarak tespit edilen bireylerde ise kan basıncı hem kol çevresine uygun manşon ile hem de standart manşon ile ölçülerek bulgular kıyaslanmıştır. Kan basıncı ölçümü öncesi hastaların ölçümü etkileyebilecek egzersiz, yemek yemiş olma, ilaç alımı sigara içme, çay, kahve gibi kafein içeren içecek tüketimi durumları sorgulanarak ve ölçüm öncesi katılımcıların beş dakika dinlenmesi sağlanarak ölçümler yapılmıştır. Kan basıncı ölçümleri için Omron M2 cihazı 24-32 cm kol çevresi olan katılımcılar için standart manşon olarak; Omron M6 Comfort ise kol çevresi 33-42 cm olan grupta geniş manşon olarak kullanıldı. Kol çevresi, cinsiyetten bağımsız olmak üzere 33 cm ve üzeri olanlar kol çevresi geniş kabul edilmiştir.  Veriler SPSS 25 bilgisayar istatistik programına girilerek analiz edildi. İstatistiksel önemlilik düzeyi p<0,05 alındı.

Bulgular: Araştırmamızda katılımcıların yaş ortalaması 45,97±15,35 yıldı. Hastaların ortalama BKİ değerleri 29,14±5,42 kg/m2, sağ kol çapı 29,82±3,57 cm ve sol kol çapı 29,63±3,58 cm bulundu. Hastaların %15,4’nün (n=81) kol çevresi 33 cm ve üzerindeydi. Kol çapı 33 cm ve üzeri olan 81 kişinin standart manşon kullanılarak ölçülen sağ kol sistolik ve diyastolik kan basıncı ortalaması geniş manşonla ölçülen kan basıncı ortalamasından istatistiksel olarak daha yüksekti ( p<0,001). Kol çapı 33 cm ve üzeri olan 81 kişinin standart manşon kullanılarak ölçülen sol kol sistolik ve diyastolik kan basıncı ortalaması geniş manşonla ölçülen kan basıncı ortalamasından istatistiksel olarak daha yüksekti ( p<0,001). Kol çapı 33 cm ve üstünde olan kişilerde hem sağ koldan hem de sol koldan yapılan ölçümlerde standart manşon kullanılması, sistolik basınçlarda 10 mmHg civarında, diyastolik basınçlarda ise 2,5 mmHg civarında kan basıncının kola uygun manşona göre yüksek çıkmasına neden olduğu saptanmıştır. Sistolik kan basıncı ölçümlerinde tespit edilen, sağ kol ve sol kol arasındaki 3 mmHg basınç farkı istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur ( p<0,001). Sağ kol çapı 33 cm ve üzeri olanlarda vücut kitle indeksini kullanılarak elde edilen ROC grafisinde eğri altında kalan alan %88,6 bulundu. Sol kol çapı 33 cm ve üzeri olanlarda vücut kitle indeksini kullanılarak elde edilen ROC grafisinde eğri altında kalan alan %88,0 bulundu.

Sonuç: Kan basıncı ölçümü yapılırken kol çevresi ölçümü mutlaka yapılmalıdır. Kol çapı 33 cm ve üzerinde olan bireylerde standart manşon ile kan basıncı ölçümü klinik açıdan hatalı ölçümlere neden olabilmektedir. Bu nedenle bu kişilerde geniş manşon kullanmak gerekir. Vücut ağırlığı ve kol çevresi arasındaki pozitif korelasyon bilinmektedir. Özellikle vücut kitle indeksi 30 ve üzeri olanlarda geniş manşon tercih etmek kan basıncı ölçümünde daha doğru sonuçlar alınmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kan basıncı, kol çevresi, manşet boyutu