Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SÜMEYYE TAŞ
Danışman: Suat Sincan, Sümeyye Taş
Özet:
Erzurum İli Eğitim Tipi Aile Sağlığı Merkezlerine Kayıtlı Hastaların Kol
Çevresi ve Manşet Boyutunun Kan Basıncı Üzerine Etkisi
Amaç:
Araştırmamızda kol çevresi geniş olan bireylerde hem standart hem de kol çevresine
uygun manşet (manşon) ile kan basıncı ölçümü yapılarak; manşon boyutu ile kol
çevresi ilişkisini incelemek ve kan basıncının nasıl etkilendiği gözlemlemek
amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem:
Çalışma Mart-Ağustos 2020 tarihleri arasında Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi
(AÜTF) Aile Hekimliği Anabilim Dalı’na bağlı Saltuklu ve Üniversite Eğitim Tipi
Aile Sağlığı Merkezlerine ait beş aile hekimliği biriminde (AHB)
gerçekleştirilmiştir. Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışma olarak
tasarlanmıştır. Çalışmaya polikliniğe başvuran 18 yaş üstü erişkin, dâhil
edilme kriterlerini karşılayan ve hariç bırakılma kriteri bulunmayan 527 hasta
katılmıştır. Katılımcıların her iki koldan kol çevresi ölçümü ve her iki koldan
kan basıncı ölçümü yapılmıştır. Kol
çevresi geniş olarak tespit edilen bireylerde ise kan basıncı hem kol çevresine
uygun manşon ile hem de standart manşon ile ölçülerek bulgular kıyaslanmıştır.
Kan basıncı ölçümü öncesi hastaların ölçümü etkileyebilecek egzersiz, yemek
yemiş olma, ilaç alımı sigara içme, çay, kahve gibi kafein içeren içecek tüketimi
durumları sorgulanarak ve ölçüm öncesi katılımcıların beş dakika dinlenmesi
sağlanarak ölçümler yapılmıştır. Kan
basıncı ölçümleri için Omron M2 cihazı 24-32 cm kol çevresi olan katılımcılar
için standart manşon olarak; Omron M6 Comfort ise kol çevresi 33-42 cm olan
grupta geniş manşon olarak kullanıldı. Kol çevresi, cinsiyetten bağımsız olmak
üzere 33 cm ve üzeri olanlar kol çevresi geniş kabul edilmiştir. Veriler SPSS 25 bilgisayar istatistik
programına girilerek analiz edildi. İstatistiksel önemlilik düzeyi p<0,05 alındı.
Bulgular: Araştırmamızda
katılımcıların yaş ortalaması 45,97±15,35 yıldı. Hastaların ortalama BKİ
değerleri 29,14±5,42 kg/m2, sağ kol çapı 29,82±3,57 cm ve
sol kol çapı 29,63±3,58 cm bulundu. Hastaların
%15,4’nün (n=81) kol çevresi 33 cm ve üzerindeydi. Kol çapı 33 cm ve üzeri olan
81 kişinin standart manşon kullanılarak ölçülen sağ kol sistolik ve diyastolik
kan basıncı ortalaması geniş manşonla ölçülen kan
basıncı ortalamasından istatistiksel olarak daha yüksekti ( p<0,001). Kol çapı 33 cm
ve üzeri olan 81 kişinin standart manşon kullanılarak ölçülen sol kol sistolik
ve diyastolik kan basıncı ortalaması geniş manşonla
ölçülen kan basıncı ortalamasından istatistiksel olarak daha yüksekti ( p<0,001). Kol çapı 33 cm
ve üstünde olan kişilerde hem sağ koldan hem de sol koldan yapılan ölçümlerde
standart manşon kullanılması, sistolik basınçlarda 10 mmHg civarında,
diyastolik basınçlarda ise 2,5 mmHg civarında kan basıncının kola uygun manşona
göre yüksek çıkmasına neden olduğu saptanmıştır. Sistolik kan basıncı ölçümlerinde tespit edilen, sağ kol ve sol
kol arasındaki 3 mmHg basınç farkı istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur ( p<0,001). Sağ kol çapı 33 cm ve üzeri
olanlarda vücut kitle indeksini kullanılarak elde edilen ROC grafisinde eğri
altında kalan alan %88,6 bulundu. Sol kol çapı 33 cm ve üzeri olanlarda vücut
kitle indeksini kullanılarak elde edilen ROC grafisinde eğri altında kalan alan
%88,0 bulundu.
Sonuç: Kan
basıncı ölçümü yapılırken kol çevresi ölçümü mutlaka yapılmalıdır. Kol çapı 33
cm ve üzerinde olan bireylerde standart manşon ile kan basıncı ölçümü klinik
açıdan hatalı ölçümlere neden olabilmektedir. Bu nedenle bu kişilerde geniş
manşon kullanmak gerekir. Vücut ağırlığı ve kol çevresi arasındaki pozitif
korelasyon bilinmektedir. Özellikle vücut kitle indeksi 30 ve üzeri olanlarda
geniş manşon tercih etmek kan basıncı ölçümünde daha doğru sonuçlar alınmasını
sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kan basıncı, kol
çevresi, manşet boyutu