Hattat Sami Efendi ve Hat Sanatındaki Yeri


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: MAHMUT SAMİ KANBAŞ

Danışman: Yunus Berkli

Özet:

Bu çalışmada, yaşadığı devirde hat çeşitlerinin tamamını mükemmel bir şekilde yazabilecek kâbiliyete erişen, celî sülüste Mustafa Râkım’ın; celî ta’lîkte Yesârîzâde Mustafa İzzet Efendi’nin takipçisi olan, XIX. yüzyıl hattatları arasında Reîsülhattâtîn (hattatların başı) olarak nam salmış ve XX. asır hattatlarını etkilemiş bulunan Sâmi Efendi’nin hayatı, hoca ve talebeleri, eserleri ve sanatı ele alınmıştır. Çalışma sırasında kütüphâne, müze, arşiv ve husûsî koleksiyonlar taranmış, elde edilen bütün kaynak ve eserler tespit edilmiştir. Aklâm-ı sitte olarak bilinen altı çeşit yazı türünün tamamını yazabilen Sâmi Efendi’nin kıt’a, levha, kitâbe gibi her bir eseri incelenmiş ve estetik değerlendirmeye tâbî tutulmuştur. Dönemin en iyi hocalarından istifade eden Sâmi Efendi onlarca talebe yetiştirmiş; tespit edilebilen talebelerinin biyografileri yazılmış ve varsa eserleri ele alınmıştır. Hat sanatı bakımından hâlâ aşılamayan, etkisi günümüze kadar devam eden Sâmi Efendi’nin sanat hayatını bütünüyle görmek, evâil, evâsıt ve evâhir dönemlerindeki estetik farklılıkları ortaya koymak bu çalışmayla mümkün hâle gelmiştir.

Anahtar kelimeler: Sâmi Efendi, hat, hattat, celî, sülüs, nesih, ta’lîk, dîvânî, tuğra.