Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MUHAMMED FURKAN AKINCIOĞLU
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Suat Sincan
Danışman: Muhammet Furkan Akıncıoğlu
Özet:
Erzurum İli Eğitim Tipi Aile Sağlığı Merkezlerine Başvuran Gebelerin
Gestasyonel Diyabet Taraması İçin Yapılan Oral Glukoz Tolerans Testine
Yönelik Tutum ve Davranışlarının İncelenmesi
Giriş ve Amaç: Gestasyonel diyabetes mellitus (GDM), daha çok gebeliğin 2.
veya 3. trimesterinde ortaya çıkan ve ilk kez gebelikte tanısı konulan bir hiperglisemi
durumudur. GDM gebelerin yaklaşık %2-5’ini etkilemektedir ve erken teşhis edilip
tedaviye başlanılmadığı takdirde anne ve bebek için oldukça ciddi komplikasyonlara
sebep olabilmektedir. Oral glukoz tolerans testi (OGTT) GDM teşhisinde güvenilirliği
kanıtlanmış tek tanı yöntemidir. Ülkemizde Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma
Derneği (TEMD) GDM tanısı için tüm gebelerin 24-28. haftalar arasında OGTT ile
taranmasını önermektedir. Bu haftalardaki gebelerin OGTT için yönlendirilmesi aile
hekimlerinin de birincil sorumlukları arasında yer almaktadır. Son yıllarda gebelerde
OGTT’nin anne ve bebek için zararlı olduğuna dair bir inanış mevcuttur ve bu sebeple
OGTT yaptırma oranları da her geçen gün düşmektedir. Özellikle görsel, yazılı ve
sosyal medyada yer alan yanlış ve bilimsellikten uzak bilgilerin gebelerin OGTT
hakkındaki bu inanışına sebep olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada Erzurum ilinde
Eğitim Tipi Aile Sağlığı Merkezleri’ne başvuran gebelerin OGTT ve GDM ile ilgili
bilgi düzeyleri, OGTT’yi yaptırıp-yaptırmama tercihleri ve bu tercihlerine etki eden
faktörlerin sorgulanması amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmaya Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği
Anabilim Dalı’na bağlı hizmet vermekte olan beş adet Eğitim Tipi Aile Sağlığı
Merkezi’ne Haziran 2019-Temmuz 2020 tarihleri arasında başvuran gebeler dahil
edildi. Çalışma hakkında bilgilendirilen ve çalışmaya katılmayı kabul eden, çalışmaya
katılma kriterlerini sağlayan 122 gebe çalışmanın örneklemini oluşturdu. Önceki
literatür çalışmaları incelenerek hazırlanan anket gebelerle yüz yüze görüşülerek
dolduruldu. Ankette içerisinde sosyodemografik özelliklerin de araştırıldığı, OGTT
ve GDM ile ilgili sorular gebelere yöneltildi. Elde edilen verilerin analizinde IBM
SPSS 22.0 programından yararlanıldı. P<0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
xi
Bulgular: İstatistiksel sonuçlar analiz edildiğinde gebelerin %60,7’sinin
GDM hakkında, %52,5’inin GDM’nin olası komplikasyonları hakkında, %57’sinin
OGTT hakkında yeterli bilgiye sahip olduğunu düşündüğü, yine gebelerin %74’ünün
OGTT yaptırmadığı, %63,9’unun OGTT yaptırmayı düşünmediği, %68,9’unun
OGTT’nin yaptırılmaması gerektiğini düşündüğü tespit edildi. OGTT’nin
yaptırılmaması gerektiğini düşünen gebelerin %60,7’sinin televizyondan zararlı
olduğunu duyduğu için, %50’sinin çevresinden zararlı olduğunu duyduğu için,
%35,7’sinin internet-sosyal medyadan öğrendiği için, %33,3’ünün doktoru
önermediği için bu şekilde düşündüğü belirlendi. Aylık gelir durumu düşük olanların
daha düşük oranda OGTT yaptırdığı tespit edildi. Gebeliğin erken haftalarındaki
gebelerin daha yüksek oranda GDM ve OGTT hakkında yeterli bilgiye sahip
olmadıklarını düşündükleri belirlendi. Eğitim seviyesi düşük gebelerin daha çok
OGTT’nin faydası olmadığını düşündüğü için yaptırılmaması gerektiğini
düşündükleri saptandı.
Sonuç: Anne ve bebek için ciddi komplikasyonlara neden olabilen GDM en
önemli halk sağlığı problemlerinden biridir ve görülme sıklığı giderek artmaktadır.
Gebelerin büyük çoğunluğu GDM teşhisinde kullanılan OGTT’yi yaptırmak
istememektedir. Çalışmamız sonucunda elde ettiğimiz veriler, medyada yer alan
yanlış ve bilimsellikten uzak açıklamaların, çevreden edinilen doğruluğu olmayan
bilgilerin, konu hakkında sağlık çalışanlarının yeterli bilgi sahibi olmamasının veya
doğru bilgiyi uygun şekilde aktaramamasının OGTT yaptırmamada büyük etkiye
sahip olduğunu gösterdi. OGTT hakkındaki olumsuz düşüncelerin önüne geçmek için
görsel, yazılı ve sosyal medyanın ilgili kurumlarca denetlenmesi ve gerekirse yasal
yaptırımların uygulanması, medya yöneticileri tarafından bu tarz konularda yayın
yapılacaksa konuşmacıların birincil yetkili kişilerden seçilmesi, tüm gebelerin, üreme
çağındaki kadınların ve sağlık çalışanlarının GDM ve OGTT hakkında yeterli ve
uygun şekilde eğitilmeleri için politikalar oluşturulması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: GDM, OGTT, Medya, Gebelik, Diyabet