Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.23, sa.1, ss.15-41, 2021 (Hakemli Dergi)
Yunanlılar tarafından 15 Mayıs 1919’da işgal edilen İzmir, 9 Eylül 1922’de
özgürlüğüne kavuşmuştur. Bundan sonra her yıl İzmir’in kurtuluş yıl dönümleri coşkulu bir
şekilde kutlanmıştır. 1930’lu yıllara kadar yapılan törenlerde, 9 Eylül’ün manasına ve
bağımsızlık ruhunun belleklere kazınması için verilen mücadeleye dikkat çekilmeye
çalışılmıştır.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin demokratikleşme çabaları ile çok
partili siyasi hayata geçilmiş, dönemin en önemli muhalif partisi olan Demokrat Parti
kurulmuştur. Tek parti Türkiye’sinde o güne kadar görülmemiş bu siyasi hareketlilik, DP’nin
1950 yılında iktidara gelmesiyle sonuçlanmıştır. On yıllık iktidarı dönemindeki siyasi ve
toplumsal gerginlikler ile dış politikada meydana gelen olaylar DP yönetimini
şekillendirirken bu gelişmeler İzmir’in kurtuluş bayramı kutlamalarına da yansımıştır. 9
Eylül, DP’liler tarafından halk ile yakın temas kurma konusunda bir yöntem olarak
belirlenmiş, zamanla siyasi çekişmelerin odak noktası hâline gelmiştir. Halkın büyük ilgi
duyduğu zafer alayının geçişi, partilerin gövde gösterisine dönüşmüştür. 1954 yılında Kıbrıs
meselesinin Türk kamuoyunda millî bir mesele hâline gelmesi, daha önce Yunan işgaline
maruz kalmış İzmir halkını, yine Yunan zulmüyle inleyen Kıbrıs Türkleriyle kader ortaklığı
noktasında buluşturmuştur. Hâliyle bundan sonra yapılan kutlama törenleri daha çok Kıbrıs
meselesinin gölgesinde ve bu davaya destek şeklinde gerçekleşmiştir. Her yıl yapılan
kutlamalar, 1955 yılında meydana gelen 6-7 Eylül olayları ve sonrasında ilan edilen
sıkıyönetim dolayısıyla gerçekleşmemiştir.
Bu çalışmanın amacı, DP döneminde yapılan İzmir’in kurtuluş bayramı
kutlamalarını dönemin gelişen siyasi, sosyal, ekonomik ve dış politik olayları doğrultusunda
ele almaktır. Bayramın nasıl bir ruh hâliyle kutlandığı ise ulusal ve yerel basında çıkan
haberler ve başlıklar doğrultusunda değerlendirilmiştir.
Occupied by the Greeks on May 15, 1919, Izmir gained its freedom on September 9,
1922. After that, the anniversaries of İzmir's liberation were celebrated enthusiastically every
year. During the ceremonies held until the 1930s, attention was drawn to the meaning of
September 9 and the struggle to keep the spirit of independence engraved in memories.
After the Second World War, Turkey has passed a multi-party political life with
democratization efforts, the period's most important opposition party, the Democrat Party
was founded. One party this unprecedented political activity in Turkey until that day, the DP
has resulted in taking the reins of power in 1950. While the political and social tensions and
the events in foreign policy during its ten-year rule shaped the DP administration, these
developments were also reflected in the celebration of the liberation holiday of Izmir.
September 9 was determined by DP members as a method for establishing close contact with
the public, and over time it became the focus of political conflicts. The passage of the victory
regiment, which attracted great attention of the public, has turned into a show of power for
the parties. The fact that the Cyprus issue became a national issue in the Turkish public in
1954 brought together the people of Izmir, who had been subjected to Greek occupation
before, with the Turkish Cypriots, who were also subjected to Greek oppression, at the point
of common destiny. Consequently, the celebration ceremonies held after that were mostly in
the shadow of the Cyprus issue and in the form of support for this case. The celebrations held
every year did not take place due to the September 6-7 events in 1955 and the martial law
declared afterwards.
The aim of this study is to deal with the liberation holiday celebrations of Izmir
which were held during the DP period, in line with the developing political, social, economic
and foreign political events of the period. The mood of the holiday was evaluated in line with
the news and headlines in the national and local press.