Karagöz Oyunlarından Kanlı Kavak’ta Ağaç Motifi ve Ağaçla İlişkili Unsurlar

Demir Solak N., Berkli Y.

ART-SANAT, cilt.19, sa.19, ss.169-195, 2023 (ESCI) identifier identifier identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 19 Sayı: 19
  • Basım Tarihi: 2023
  • Doi Numarası: 10.26650/artsanat.2023.19.1089700
  • Dergi Adı: ART-SANAT
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Emerging Sources Citation Index (ESCI), Scopus, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.169-195
  • Anahtar Kelimeler: Karag?z-Hacivat, Kanl? Kavak, tree, demon, snake
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türk kültür ve inanışlarında ağaç motifi, hükümdarlığın, doğurganlığın, güç ve iktidarın sembolü olarak yer almaktadır. Ata ruhlarının makamı olduğuna inanılan ağacın aile ve soy ile benzerlik kurularak kök ve gövdesinin büyükleri, dal ve yapraklarının ise gençleri temsil ettiğine inanılır. Oğuz Kağan Destanı ve Uygurların Türeyiş Destanı’nda ağaç, önemli bir rol oynarken Şaman inanışında gökyüzüne ulaşmak için bir merdiven gibi tasavvur edilmiştir. Hayat Ağacı, ağaçlarla ilgili inanışlar ve kutsal sayılan ağaç türleri gibi hususlar, Türklerde ağaç kültünün oldukça köklü ve derin manalar taşıdığını göstermektedir. Bu çalışmada Kanlı Kavak adlı Karagöz oyunu, Türklerin ağaç kültü inanışları bağlamında ele alınmıştır. Öncelikle Kanlı Kavak oyununun Karagöz oyunları içerisindeki yeri ve önemine değinilmiş, ardından Türk kültür ve mitolojisindeki ağaç kültünden yola çıkılarak Kanlı Kavak oyununda başat unsur olarak öne çıkan ağaç figürü değerlendirilmiştir. Bununla birlikte oyunda kavak, cin, yılan, çeşme, balta gibi ağaçla ilişkili unsurlar üzerinde durularak oyuna kaynaklık eden halk inanışları ve mitolojik arka plan çözümlenmeye çalışılmıştır