Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Resim, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Öğr.Gör. ULAŞ UMUT MERCAN
Danışman: Muhammet Tatar
Özet:
Amaç: Bu çalışmada, Anadolu ve Tunceli coğrafyasında gerektiği gibi korunamamış,
yeterince çalışılamamış olan koç-koyun ve at şeklinde mezar taşlarının kimler tarafından
günümüze kadar geldiği, şekli, yapısı, üzerindeki motifleri ve her şeyi ile anlatılmak istenen
yaşatılmak istenen değerler, sanatsal birer ifade olarak genel formu ve üzerine işlenen
figürlerin estetik değerlerinin saptanması amaçlanmaktadır.
Yöntem: Yapmış olduğumuz araştırma 2 safhada gerçekleştirilmiş olup İlk aşamada
araştırmamızla ilgili kurum ve kuruluşlarla görüşmeler yapıldıktan sonra gerekli izinler
alınarak alan çalışmasına başlanmıştır. Sonrasında ilgili yöreye gidilerek üzerinde çalıştığımız
mezar taşları tespit edilmiş , tespit edilen mezar taşlarının genel ve detay fotoğrafları
çekilerek, karbonlama tekniği ile rölevleri parşömend üzerine çıkarılmış ve gözlem fişi
oluşturulmuştur. Araştırmanın 2. kısmını ise kaynak taraması oluşturmaktadır. İlk olarak yöre
kütüphanesi başta olmak üzere muhtelif kütüphanelerde bilgiler genelden özele doğru
taranmış, yayınlanmış ansiklopedi, kitap, tez, dergi ve makale gibi kaynakların yanı sıra,
internet ortamında sunulan görsel araçlar ve yerli kaynaklardan yararlanılarak
oluşturulmuştur.
Bulgular: Yaptığımız kapsamlı araştırmalar sonunda koç-koyun ve at mezar taşı örneklerinin
Orta Asya’dan Anadolu’ya geldiğini göstermektedir. Bu sebeple Koyun/Koç ve At mezar
taşlarının sadece Karakoyunlu ve Akkoyunlular döneminde yapılmadığını, bu mezar taşlarının
yapımının çok daha eskiye dayandığını, genel formu ve üzerine işlenen bezemelerinin (
desen-motif) boş yere yapılmadığı ve hepsinin bir anlam ifade ettiği tespit edilmiştir.
Sonuç: Bu araştırmada, İlk örneklerine Orta Asya’da rastladığımız bu mezar taşları
Anadolu’ya geçiş aşamasında değişikliklere uğramış ancak ilk dönem özelliklerinden
ayrılmamıştır. Koç – koyun ve at figürlü mezar taşları dönemin zanaatkârları tarafından
genelde şematik olarak ele alınmış ancak az da olsa çok gerçekçi üslupla yontulmuş örnekleri
bulunmakla beraber, heykel formundaki bu mezar taşlarının üzerine oldukça yalın ve
detaylardan kaçınılmış, işlenen nesnel, bitkisel ve geometrik bezemelerin ise her birinin mezar
sahibini ifade eden betimlemeler olduğu sonucuna varılmıştır.