Öge S., Karagöz A.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2023 - 2025
-
Proje Türü:
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje
-
Başlama Tarihi:
Temmuz 2023
-
Bitiş Tarihi:
Temmuz 2025
Proje Özeti
Şüpheciler, düşünce tarihi boyunca tüm düşünce sistemlerinin kendilerine tavır alarak ortaya çıktığı bir ekol
olmuştur. Zira ortaya attıkları iddialar öylesine geneldir ki düşünürler ya onların iddialarını makul bir
zeminde cevaplandırarak kendi sistemlerini kurmaya çalışmış ya da bu iddiaları önemsemeyip bazı temel
kabullerden taviz vererek kendi düşünce sistemlerini geliştirmişlerdir. İslam inanç esaslarının aklî bir
zeminde temellendiriciliğini ve savunuculuğunu üstlenen kelam ilminin de şüpheci iddialara karşı ikinci
yoldansa birinci yolu tercih edeceği aşikâr bir husustur. Nitekim kelam ilmiden, özellikle müteahhir
dönem kelamından ontoloji ve epistemolojide sunduğu tasavvurlarla beraber varlığın veya bilginin
imkânsızlığını savunan ya da bunları bazı alanlarla sınırlayan bir ekolü görmezden gelmesi
beklenemez. Bu sebeple şüpheciler, kelam ilminin özellikle de müteahhir döneminde tam olarak karşıt bir
ekol sayılmaya başlanmış ve şüpheci argümanlar hem kelam sisteminin güçlendirilmesinde hem de farklı
ekolleri eleştirmede kullanılmıştır. Literatürde her ne kadar belirli âlim ve eserler üzerinden şüpheciliği
anlamaya dair çalışmalar yapılmışsa da bütün bir müteahhir dönem kelam âlimlerini ve eserlerini
şüphecilik özelinde inceleyen bir çalışma yoktur. Bu bağlamda çalışmamızda şüphecilik olgusunun
müteahhir dönem kelamındaki tanımı, tasnifi ve bireyler düzlemindeki varlıkları araştırılmıştır. Daha sonra
şüphecilerin duyu verisinin ve akıl yürütmenin kesin bilgiye ulaştırmayacağı yönündeki iddiaları ve
kelamcıların bu iddialara karşı tavırları detaylıca ele alınmıştır. Bu bölümün sonunda ayrıca kelamcıların
tavırları şüpheci argümanları çürütmede ne derece başarılı oldukları tespit edilmeye çalışılmıştır. Son
bölümde ise kelam sistemi şüpheci perspektiften incelenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda şüpheci bir gözle
kelam sisteminin iç tutarlılığı ve metodik şüphecilik gibi hususlar incelenmiştir.