Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2022 - 2024
ÖZET
Kimyasalların
ve atıkların insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini en aza
indirgeyecek sorumlu bir üretimin gerçekleştirilmesi, Birleşmiş Milletler’in
(BM) belirlediği Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları arasında yerini almıştır
(SDG-12: Sorumlu Üretim ve Tüketim). Dünyada son yıllarda yapılan ampirik
çalışmaların önemli bir bölümü, karbondioksit emisyonu ile ekonomik büyüme
arasındaki ilişkinin ters ‘U’ şeklinde bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Bu
çalışmadaki temel amaç ise 1965-2021 dönemini kapsayan zaman serisini
kullanarak Türkiye ve diğer E7 ülkelerinde karbondioksit emisyonu ile ekonomik
büyüme arasındaki ilişkinin yönünü ve mahiyetini belirlemektir. Çalışmada
karbondioksit emisyonu-gelir arasındaki ilişkide kuadratik form, alternatif
spesifikasyonlara karşı sınanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi ifade eden
genel bir Çevresel Kuznets Eğrisi (ÇKE) modeli kurulmuş ve bu modele
karbondioksit emisyonu üzerinde doğrudan etkisinin olabileceği düşünülen dört
değişken (fosil yakıt tüketimi, alternatif enerji tüketimi, hizmet sektörünün
katma değeri, doğrudan yabancı yatırım net girişleri) dahil edilmiştir.
Serilerin durağanlık seviyesini belirlemek için Kwiatkowski, Phillips, Scmidth
ve Shin (KPSS) ve Zivot-Andrews (ZA) birim kök testlerinin uygulandığı
çalışmada, genel ÇKE modelinden türetilen altı model spesifikasyonuna ait
regresyon tahmin sonuçları ve değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkilerinin
araştırıldığı Ardışık Bağlanımlı Dağıtılmış Gecikme (Autoregressive Distributed
Lag, ARDL) Sınır Testi sonuçları baz alınarak E7 ülkeleri için en uygun
çevre-gelir modelleri seçilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda karbondioksit
emisyonu-gelir ilişki biçimi, Türkiye ve Hindistan için ‘N’, Çin için ‘U’ ve
Rusya için ise ters ‘N’ şeklinde tespit edilmiştir. Brezilya ve Meksika için
karbondioksit emisyonu-gelir ilişkisinde artan lineer formda bir ilişki
biçiminin ortaya çıktığı görülmüş olup söz konusu değişkenler arasında ÇKE
hipotezi (ters ‘U’ ilişkisi) sadece Endonezya için geçerli bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Karbondioksit Emisyonu, Ekonomik Büyüme, Sürdürülebilirlik, ÇKE
Hipotezi, Birim Kök Testi, ARDL Sınır Testi