Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bilici Ö. (Yürütücü), Bilici T.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2018 - 2021
Proje kapsamında, Doğu Pontid tektonik birliğinin kuzeydoğusunda yüzeyleyen Kırdağ ofiyolitinin (Erzurum, KD Türkiye) manto kesitini oluşturan ultramafik kayaların ve bunlarla ilişkili kromititlerin mineralojik, petrografik, mineral kimyası, tüm kayaç ana, iz ve platin grubu element (PGE) jeokimyasal özellikleri belirlenerek petrolojisi ve jeodinamik gelişimi tartışılmıştır.
Bu projede, Kırdağ ofiyoliti ultramafik kayaçlarının ve kromititlerin ergiyik evrimini ve petrojenezini değerlendirmek için kapsamlı ve yeni mineral kimyası, tüm kayaç ana oksit ve iz element, nadir toprak element (NTE) ve platin grubu element (PGE) verileri kullanılmış ve değişimleri irdelenmiştir. Kromititlerdeki krom spinellerin, boninitik magmalardan itibaren kristalleşmeyi düşündüren Cr-numaralarına, Mg-numaralarına ve düşük TiO2 (ağ.%) içeriklerine sahip oldukları görülmüştür. Harzburjitlerdeki krom spineller ise nispeten daha düşük Cr-numaralarına ve çok düşük TiO2 içeriğine sahipken, verlitlerden dünitlere doğru bu değerler sistematik olarak artış sergilemiştir. Harzburjit, verlit ve dünitlerin düşük CaO, Al2O3, V ve NTE değerlerine sahip oldukları ve Al’ca fakir klinopiroksen ve yüksek Cr numaralı spineller içerdikleri belirlenmiştir. Olivin ve piroksen kimyaları ultramafik kayaçların aşırı tüketilmiş karakterli olduklarını desteklemiştir. Harzburjit, dünit, verlit ve hatta ortopiroksenitlerin manto-normalize iz ve NTE desenleri yüksek dereceli kısmi ergime sürecini yansıtmışlardır. PGE dağılımlarında Kırdağ ofiyoliti kromititleri ilksel manto ve kondrit normalize değerlerinde Pt ve Pd'ye göre Os, Ir, Ru ve Rh bakımından zenginleşme göstermiş ve ofiyolitik kromititler ile benzer oldukları görülmüştür. Peridotit ve piroksenitlerin Pd ve Ir dağılımları da ergiyik kayaç etkileşimlerinin varlığını kanıtlamıştır.
Sonuç olarak, petrografik, mineral kimyası, tüm kayaç bileşimleri ve PGE jeokimyasal özellikleri, Kırdağ ofiyoliti ultramafik kayaçlarının ve kromititlerinin, bir yitim zonu ortamında boninitik karakterli ergiyiklerin etkisiyle yüksek dereceli kısmi ergime ve ergiyik-kayaç etkileşimleri süreçleri sonucunda oluştuklarını göstermiştir.