Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2025
İş, çalışma ve ticaret hayatıyla bağlantılı faaliyetler nedeniyle insan hakları üzerinde oluşan olumsuz etkilerin ve insan hakları ihlallerinin önlenmesi, hafifletilmesi ve uygun ve etkili çözüm yollarının sağlanabilmesi amacıyla devletler, hükümetler arası ve hükümetler dışı örgütler ve şirketler tarafından iş hayatı aktörleri için insan hakları sorumlulukları doğuran ve bu sorumluluklar çerçevesinde yükümlülükler öngören sistemler kurulmasına yönelik olarak pek çok girişimde bulunulmuştur. Bu yöndeki çabalar bir yandan iş, çalışma ve ticaret hayatıyla bağlantılı faaliyetlerin insan hakları ihlallerine sebep olmasının önüne geçmeyi diğer yandan da sürdürülebilir bir ekonomi oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda işletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri, sektörde var olabilmeleri ve kâr maksimizasyonları için faaliyetleri ve iş ilişkilerinde insan haklarına saygı göstermeleri önemli bir kriter haline gelmiştir. Bu kapsamda 2011 yılında Birleşmiş Milletler tarafından iş hayatıyla bağlantılı faaliyetler kapsamında devletlerin insan haklarını koruma yükümlülüklerini ve şirketlerin insan haklarına saygı gösterme sorumluluklarını düzenleyen İş Hayatı ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri (Rehber İlkeler) oluşturulmuştur.
Bugüne kadar Türkiye’de Rehber İlkeler ışığında insan haklarına saygı gösterme kurumsal sorumluluğunun uygulanması için yeterli çalışma yapılmamış, girişimde bulunulmamıştır. Bu eksikliğin giderilmesi için İstanbul Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezinin (Merkez), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) desteği ile faaliyet göstererek proje kapsamında şirket faaliyetlerinin Rehber İlkelerde gösterilen hedeflere uyumunu değerlendirebilecek kapasiteye ulaşması sağlanacaktır. Bu amaçla Türkiye’de gerçekleşen iş, çalışma ve ticaret hayatıyla bağlantılı insan hakları ihlalleri anket, istatistik, mevzuat ve mahkeme kararı analizi gibi yöntemlerden faydalanılarak analiz edilecektir. Bu analizler doğrultusunda, Merkez tarafından rehberler, şablonlar, raporlar ve kontrol listeleri hazırlanacaktır. Bu araçlarla şirketlerin insan hakları risk değerlendirmesi, etki değerlendirmesi ve insan hakları özen yükümlülüğünün diğer aşamalarını yerine getirmeleri sağlanacaktır. Kontrol listelerinde aranan gereklilikleri yerine getirerek insan hakları standartlarını karşılayan şirketlere Merkez tarafından “insan hakları dostu işletme” sertifikası verilecektir. Bu sertifika bir yandan şirketlerin tedarik ve değer zincirlerinde insan haklarına saygılı faaliyet gösterdiğini teyit ederken öte yandan şirketleri insan haklarına riayet etmeye teşvik ederek insan hakları ihlallerin azaltılmasında rol oynayacağı gibi şirketlerin faaliyet, ticaret, girişim ve projelerinin finansmanını ve kamu makamlarından gerekli izinlerin alınmasını kolaylaştıracaktır.