Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2025 - 2027
Halojenleme organik sentezdeki en önemli dönüşümlerden birisidir. Bu tepkimelerde moleküler haldeki halojenlerin (özellikle Br2 ve Cl2) kullanımı iyi bilinmektedir. Bununla birlikte, bunların tehlikeli doğası nedeniyle, son yıllarda katı halojen taşıyıcılarını kullanan halojenleme metotlarının geliştirilmesi üzerine yoğunlaşılmıştır. Trikloroizosiyanürik asit (TCCA) ve dibromoizosiyanürik asit (DBCA) halojenleme ve yükseltgenme reaksiyonları için kullanılabilen çok yönlü ve verimli birer katı halojen taşıyıcılarıdır. Bu reaktiflerin kolay ve güvenli kullanımı, kararlılığı ve düşük maliyeti, onları büyük ölçekli kullanım ve endüstriyel uygulamalar için özellikle çekici kılmaktadır. Heterohalkalı bileşiklerin geniş bir uygulama alanı vardır, ancak tıbbi kimyada özellikle ilgi çekicidirler ve bu, birçok heterohalkalı molekülün ve yöntemin keşfini ve geliştirilmesini teşvik etmiştir. Heteroaril halojenürler, metal katalizli çapraz kenetlenme reaksiyonlarında anahtar öncülerdir ve doğal ürünler, farmasötikler ve malzeme biliminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sebeple heterohalkalı bileşiklerin halojenlenmesi büyük öneme sahip, yoğun bir şekilde araştırılan bir konudur. Ancak, doymuş benzenoid heterohalkalı bileşiklerin yükseltgenme ve halojenlenmesinin regioselektif biçimde birlikte yapıldığı bir çalışma literatürde mevcut değildir. Bu eksikliğin giderilmesi şüphesiz, değerli heteroaril halojenürlerin ve bunlardan türetilecek işlevsel heterohalkalı bileşiklerin keşfini kolaylaştıracaktır. Bunun için 1,2,3,4-tetrahidrokinazolin (Thk)’lerin ve diğer doymuş benzenoid heterohalkalı bileşik (Dhb)’lerin regioselektif yükseltgenmesi ve halojenlenmesi için yeni metotların geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda Thk ve Dhb’lerin, halojen kaynağı ve oksidasyon ajanı olarak TCCA ve DBCA kullanılarak, regioselektif yükseltgenme/halojenlenme reaksiyonlarının araştırılması planlanmaktadır. Böylece kontrollü bir biçimde, hem benzen tarafından halojenlenmiş doymuş benzenoid heterohalkalı bileşikler, hem de benzen tarafından halojenlenmiş aromatik benzenoid heterohalkalı bileşiklerin sentezi ilk defa bu proje kapsamında detaylı bir şekilde incelenecektir. Ayrıca geliştirilen metotlar prometazin ve imipramin ilaç etkin maddelerinin halojenlenmesine de uygulanacaktır. Bu sayede, hem yöntemlerin pratik bir uygulamasının yapılması hem de söz konusu ilaçların halojenli türevlerinin eldesi amaçlanmaktadır. Bu anahtar bileşikler, reçeteli ilaçlardan yola çıkılarak, yüksek tıbbi potansiyel taşıyan, karmaşık yapıdaki yeni organik moleküllerin keşfini mümkün hale getirebilecektir.