Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sözbilir M. (Yürütücü), Gül Ş., Bülbül M. Ş., Çakmak S.
TÜBİTAK Projesi, 2015 - 2017
Bireylere daha iyi bir
eğitim verebilmek amacıyla günümüz eğitim sistemleri sürekli değişmekte ve
gelişmektedir. Bu değişim ve gelişim sadece normal gelişim gösteren bireyleri
değil aynı zamanda özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri de hedef almaktadır. Bu
bireylere verilen eğitimde çeşitli uyarlamalar yapılarak bireylerin sürece
dâhil olmaları amaçlanmaktadır. Ancak, herhangi bir yetersizliği olan bireylerin eğitim
sürecinde yaşadıkları bazı dezavantajlar nedeni ile özel eğitim uygulamalarından yeterince yararlanamadığı
da bilinen bir gerçektir.
Göz, öğrenmenin temelini
oluşturan ve çevredeki uyaranları algılamada en çok kullanılan duyu organıdır.
Bireyler, bilgilerin %80-85’ini görme duyusunu kullanarak elde etmektedirler.
Bu yüzden görme duyusunda yaşanan herhangi bir aksaklık, öğrenme sürecini ve
günlük yaşam becerilerini olumsuz etkilemektedir. Görme yetersizliği olan
öğrenciler, özellikle görsel bilgilerin yoğun olarak kullanıldığı ve soyut
kavramların ağırlıkta olduğu fen derslerinde gören öğrencilere göre bilişsel ve
duyuşsal gelişim açılarından dezavantajlı duruma düşmektedirler. Görme
yetersizliği olan öğrencilerin yaşadıkları bu olumsuz durumları ortadan
kaldırmak amacıyla dersler işlenirken kullanılan materyal, etkinlik, öğretim
planı, öğretim yöntem ve tekniklerinde görme dışındaki diğer duyulara da hitap
edilebilecek uyarlamalar yapılmalıdır. Bu sayede görme yetersizliği olan
öğrencilere fen kavramları etkili bir şekilde öğretilebilecek ve öğrenmelerin
kalıcılığı sağlanacaktır.
Bu projede, ilköğretim 5. ve 6. sınıf görme
yetersizliği olan öğrencilerin Fen Bilimleri dersine yönelik öğrenme
ihtiyaçları belirlenerek, 6. sınıfta farklı öğrenme alanlarından (Canlılar ve
Hayat, Madde ve Değişim, Fiziksel Olaylar) seçilen ünitelerde (Bitki ve Hayvanlarda
Üreme, Büyüme ve Gelişme; Madde ve Isı; Elektriğin İletimi) yer alan temel fen kavramlarının etkili
öğretimini sağlamak amacıyla bir öğretim modeli tasarlanıp bu modelin
kullanışlılığı ve öğrencilerde kavram öğrenmeye etkisi incelenmiştir.
Proje, Tasarım Tabanlı Araştırma (TTA) yöntemi kullanılarak
üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk
aşamasında görme yetersizliği olan öğrencilerin fen öğrenimi konusundaki
bireysel öğrenme ihtiyaçlarının tespiti ve ilgili ünitelerdeki temel fen kavramlarını
anlama düzeylerini belirlemeye yönelik bir betimleyici durum çalışması
yapılmıştır. Bu kapsamda sınıf içi gözlemler ve yarı-yapılandırılmış öğrenci ve
öğretmen görüşmeleri yapılarak ihtiyaç analizi raporu hazırlanmıştır. İkinci aşamada, belirlenen ihtiyaçların karşılanabilmesi
amacıyla ADDIE öğretim tasarım modeli kullanılarak ilgili ünitelerdeki temel
fen kavramlarına yönelik öğretim materyal ve etkinlikleri tasarlanıp bu
materyal ve etkinlikler görme yetersizliği olan öğrencilere uygulanmıştır. Üçüncü
aşamada ise tasarımın kullanışlılığı, uygulanabilirliği ve kavram
öğrenimine olan katkısı; sınıf içi gözlemler, yarı-yapılandırılmış
öğrenci-öğretmen görüşmeleri, fene yönelik tutum-motivasyon ölçekleri ve başarı
testleri aracılığıyla değerlendirilmiştir.
Projenin çalışma grubu, Erzurum Yakutiye Görme Engelliler
Ortaokulu’nda öğrenim gören öğrenciler arasından amaçlı örneklem ile
belirlenmiştir. İlk aşamada 2014-2015 öğretim yılında 6. sınıfta öğrenim gören
altı öğrenci (biri ileri düzeyde az gören, beşi az gören); ikinci aşamada ise
2015-2016 öğretim yılında 6. sınıfta öğrenim gören dokuz öğrenci (ikisi hiç
görmeyen, ikisi ileri düzeyde az gören ve beşi az gören) olmak üzere toplam 15
öğrenci ile çalışılmıştır.
Proje sonucunda elde edilen bulgulara göre: öğrencilerin görme düzeyleri ve bireysel öğrenme ihtiyaçları dikkate alınarak geliştirilen öğretim tasarımının görme yetersizliği olan öğrencilerin fen öğrenimine yönelik ihtiyaçlarını gidermeye katkı sağladığı, kavram öğrenme süreçlerinde başarıyı arttırdığı, tasarlanan etkinlik ve materyallerin öğrenci öğrenmelerini desteklediği görülmüştür. Ayrıca uygulama sürecinde öğrenci yetersizliklerine uygun araç-gereç ve materyaller kullanılarak gerçekleştirilen etkinlikler sayesinde öğrencilerin Fen Bilimleri dersine karşı tutum ve motivasyonlarında olumlu etkileri gözlemlenmiştir.
Tam rapor TR DİZİN TÜBİTAK Projeler veritabanından erişilebilir.