Bilinçli farkındalık; “birinin tüm dikkatinin -an be an- şimdiki deneyimlerine odaklanması” ve“şimdiki anda, yargısız bir şekilde, bir amaç üstüne belli bir şekilde dikkatin verilmesi olarak tanımlanmaktadır. Diğer deyişle, kişi içinde bulunduğu an itibariyle duyuları aracılığıyla elde ettiği duyumları (hisleri), her hangi bir yargıda bulunmaksızın algılara dönüştürülmesi bilinçli farkındalık olarak ifade edilebilir. Bilinçli farkındalık kavramı “an”ı vurgulamaktadır. Ancak bu durum kişinin geçmiş ya da geleceğe dair bilgileri yok sayması anlamında değildir. Bilinçli farkındalık, kişinin bu bilgileri yerine göre kullanmakla beraber, geçmişe ait veya gelecekle ilgili kaygıların kişinin şu ana odaklanmasını önlemesine izin vermemesini, “şimdi ve burada” yaşantısını sürdürmesini ifade eder. Bilinçli farkındalık bu yönüyle insanların pek çok konuda uyumlu ve sağlıklı tutumlar geliştirmelerinin önünü açtığı gibi dikkat ve bilinç konularında öz düzenlemenin geliştirilmesinde de önemli bir özellik olarak ele alınmaktadır.

İnsanlar günlük yaşamlarında pek çok farklı kaynaktan farklı nitelikte ve yoğunlukta uyarımlar almaktadırlar. Bilişsel esneklik kuramına göre böyle bir durumda insanların bilişsel şemalar gibi kalıp düşünce ve tepkilerle karşılaştıkları durumun üstesinden gelmeleri ve bunlara uyum sağlamaları pek mümkün değildir. Çünkü insanların sürekli değişen her farklı durum için şemalar geliştirmeleri ve bunlarla etkili bir uyum sağlamaları mümkün değildir. Genel anlamda bilişsel esneklik, bir bireyin karşılaştığı her hangi bir duruma karşı düşünce ve tutumlarında değişiklik yapabilme becerisidir. Bilişsel esnekliği düşük olan bireyler, belli durumlar karşısında kalıp tutumlar sergiler ve uyum yapmakta zorlanırken, bilişsel esnekliği yüksek bireyler olaya farklı bakış açıları ve yeni yaklaşımlar geliştirerek sorunlarını daha etkili bir şekilde çözebilmektedirler. Bilişsel esneklik yönetici fonksiyonlar olarak adlandırılan ve hedef belirleme, planlama, sezgi, sınırlandırma, odaklanma, dikkat ve öz düzenleme gibi özellikleri kapsayan geniş bir nöropsikolojik yapının bir parçası olarak değerlendirilmektedir.

Öz düzenleme ise acil sonuçlar gerekmediğinde amaca yönelik davranışa aracılık eden psikolojik süreçlere işaret eder. Öz düzenleyici süreçler alışılmış aktiviteler engellendiğinde ya da hedef yönelimi belirgin hale geldiğinde doğal olarak başlar. Bireyler hedefler tanımlar, bu hedeflere ulaşmak için bir dizi davranış başlatır, başarı seviyelerini izler, başarılarını hedeflerle karşılaştırır ve hedefe ulaşmak için davranışların düzeltilmesi gerekip gerekmediğini belirler. Eğer bireyin hedefleri ve mevcut davranışları arasında tutarsızlık tespit edilirse hedefe ulaşabilmek için davranışlarda değişikliğe gidilir. Bu perspektiften hareketle araştırmanın amacı bireylerin bilinçli olarak hedeflerini ve davranışlarını belirleme ve bu hedef doğrultusunda yine davranışlarına yön vermede etkili olduğu belirtilen bu değişkenlerin bir biriyle olan ilişkilerini incelemektir. Bu bağlamda bilişsel esneklik, bilinçli farkındalık ve öz düzenlemenin bir biriyle ilişkili olup olmadıkları, ilişkinin miktarı ve bilişsel esneklik ve bilinçli farkındalığın öz düzenlemeyi yordayıp yordamadığı soruları üniversite öğrencileri düzeyinde incelenecektir.

Bu araştırma, tarama modellerinden olan ilişkisel tarama modeline uygun olarak yürütülmektedir. İlişkisel tarama modeli iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir. İlişkisel tarama modeli gerçek bir neden-sonuç ilişkisi vermemekle birlikte bir değişkendeki durumun bilinmesi hâlinde ötekinin kestirilmesine olanak sağlamaktadır. Araştırmanın evreni 2017-2018 bahar yarıyılında Atatürk Üniversitesinde öğrenim görmekte olan lisans öğrencileridir. Tarama çalışması bu öğrencilerden uygun örnekleme (convenience/accidental sampling) yoluyla seçilmiş olan öğrencilerle yürütülmektedir. Araştırmada Özyeşil, Arslan, Kesici ve Deniz (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan Bilişsel Esneklik Ölçeği, Bilgin (2009)  tarafından geliştirilen Bilinçli Farkındalık Ölçeği ve Ay (2013) tarafından Türkçeye uyarlanan Öz Düzenleme Ölçeği veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Sonuç olarak bilinçli farkındalık ve bilişsel esnekliğin öz düzenlemenin önemil birer yordayıcıları olduğu tespit edilmiştir.