Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bingöl Üniversitesi İlahiyat FakültesiDergisi, sa.25, ss.253-276, 2025 (Hakemli Dergi)
Erken dönem İslâm tarihi yazımında, özellikle Hz. Osman’ın hilafetinin son dönemine dair rivayetler, metodolojik açıdan önemli tartışmaları beraberinde getirmektedir. Bu çalışma, Hz. Osman’ın evinin kuşatılması sırasında Talha b. Ubeydullah’ın tutumunu, Ebû Mihnef’in rivayetleri ekseninde incelemeyi amaçlamaktadır. İncelemede, Belâzürî’nin Ensâbü’l-eşrâf adlı eserinde yer alan Ebû Mihnef’e ait üç rivayet temel alınarak Talha’nın Hz. Osman’a karşı tutumu analiz edilmekte; bu rivayetler, diğer tarihî kaynaklarla karşılaştırmalı biçimde değerlendirilmektedir. Söz konusu rivayetlerde, Talha’nın kuşatma sürecinde muhaliflerle iş birliği yaptığı, Hz. Osman’a karşı mesafeli bir tavır sergilediği ve Hz. Ali’nin araya girmesiyle Talha’nın Hz. Osman’dan özür dilediği aktarılmaktadır. Bununla birlikte, Ebû Mihnef rivayetlerinin İslam tarih yazımındaki yeri ve güvenilirliği üzerine de değerlendirmelere yer verilmektedir. Her ne kadar Ebû Mihnef İslam tarihi açısından önemli bir figür olarak kabul edilse de Şiî eğilimleri nedeniyle Sünnî âlimler tarafından eleştirilmiş ve rivayetlerinin güvenilirliği tartışma konusu olmuştur. Araştırmada, nitel yöntem çerçevesinde tarihsel analiz ve kaynak kritiği yöntemleri kullanılmıştır. İlk olarak Ebû Mihnef’in tarih yazımındaki konumu ve rivayetlerinin güvenilirliği üzerine literatür taraması yapılmıştır. Ardından, bu rivayetler diğer tarihî kaynaklarla karşılaştırılarak tutarlılık ve güvenilirlik açısından değerlendirilmiştir. Son olarak, Talha’nın Hz. Osman’a karşı tutumu, rivayetlerden elde edilen bilgiler doğrultusunda analiz edilmiş; bu tutumun dönemin siyasî ve toplumsal dinamikleriyle ilişkisi irdelenmiştir. Ayrıca, rivayetlerin aktarımı sürecinde ortaya çıkabilecek tahrifat ve yanlılık ihtimalleri dikkate alınarak, kaynakların güvenilirliğine dair eleştirel bir bakış geliştirilmiştir. Bu metodolojik yaklaşım, erken dönem İslam tarihindeki iç çekişmelerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamayı ve Ebû Mihnef’in rivayetlerinin tarihî olayların yorumlanmasındaki rolünü ortaya koymayı hedeflemektedir.