Zeytinliada Manastırı’nda Su Kültü ve Aziz Tryphonos

Creative Commons License

Kavaz Kındığılı B.

Cedrus: Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Dergisi, cilt.10, ss.289-300, 2022 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 10
  • Basım Tarihi: 2022
  • Dergi Adı: Cedrus: Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.289-300
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Marmara Denizi’nin güneyinde, Erdek’e en yakın ada olan Zeytinliada’da 2007-2016 yılları arasında gerçekleştirilen arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılan bulgular, adayla aynı adla kayıtlara geçen Zeytinliada Manastırı’nın tarihinin IV. yüzyıla kadar indiğini ve 14. yüzyıla kadar da çeşitli ilave ve değişikliklerle kullanıldığını göstermektedir. Manastırın en dikkat çeken birimleri olan kilise ve vaftizhane bu çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Kilisenin sekizgen planlı vaftizhanesinde içten ve dıştan dört yapraklı yonca planlı, yetişkinlere yönelik yapıldığı düşünülen bir vaftiz havuzu yer almaktadır. Adada bulunan Büyük Ayazma suyunun kan, mide, bağırsak cilt, sinir ve enfeksiyon hastalıklarına, Küçük Ayazma suyunun deri ve göz hastalıklarının tedavisine iyi geldiği ifade edilir. Zeytinliada Manastırı’nın üç nefli bazilikal plandaki kilisesinin güney yönündeki “Mermer Kapı”nın sağ tarafında “Tryphon’un yazgısı kazandı” anlamına gelen “NIKAHTYX(H) TPYΦWNOΣ” bir yazıt yer almaktadır. Hristiyanlar, Tryphonos’un küçük yaşlarından itibaren hastaları iyileştirdiğine, şeytani güçleri uzaklaştırdığına, köyünde ekinlere saldıran çekirgeleri duanın gücüyle uzaklaştırarak halkını kıtlıktan kurtardığına inanmaktadırlar. Zeytinliada’da ortaya çıkarılan mimari eserler arasında yer alan vaftizhane, vaftiz havuzu, ayazmalar; şifalı su kaynakları ile Aziz Tryphonos’un adının geçtiği bir yazıt ve aynı azize ait bir grafitinin varlığı, Hristiyanlıkta kökleri antik Roma’ya kadar indirilen su kültünün azizlerle ilişkilendirilmesinin adadaki yansımasıdır.