Akademik Veri Yönetim Sistemi
ASES I. ULUSLARARASI KADIN ARAŞTIRMALARI KONGRESİ, Kayseri, Türkiye, 7 - 08 Mart 2025, ss.48-49, (Özet Bildiri)
ÖZET
Tanzimattan Cumhuriyete devreden kültürel mirasımızın önemli simalarından bir olan Fatma Aliye(1862-1936) İstanbul’da Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı olarak dünyaya gelir. İki kız kardeşten biri olan Fatma Aliye abisi Ali Sedat’ın aldığı özel derslere iştirak eder. Öğrenmeye olan merakı ve üstün gayreti Cevdet Paşa’nın dikkatini çeker. Yüksek Osmanlı bürokratı olan Cevdet Paşa kızına şark felsefesi ve Arapça dersleri verir. Tarih, hukuk, din vb. konularda bilgisini aktarır. Özel hocalar tutaarak Fransızca öğrenmesini sağlar. Konağın geniş kütüphaneleri ve entelektüel imkânlarını en iyi şekilde değerlendirmesini bilen Fatma Aliye abisi Ali Sedat’ın ilgileri etkisiyle babası, abisi ve arkadaşlarıyla felsefi tartışmalara katılır. Aristoteles ve Platon ile İbn Rüşd ve Gazzali’nin felsefelerini karşılaştırır. 1889 yılında Teracim-i Ahval-i Felasife ve Tedkik-i Ecsam adlı eserlerini kaleme alır. Teracim-i Ahval-i Felasife’de ilkçağ Yunan Felsefesi tarihiyle, İslam dünyasında bilim, felsefe ve kelam tarihiyle birlikte alır.
Fatma Aliye hanım’ın yetişmesinde babası Ahmet Cevdet Paşa kadar etkili olan bir diğer isim de Ahmet Mithat Efendi’dir. Ahmet Mithat Efendi Fatma Aliye’nin yazarlık ve tercüme faaliyetleri ve entelektüel ilgisinin oluşmasında kayda değer bir etki ve yönlendirmesi vardır. Fransızca ve Arapça dillerini iyi derecede bilen Fatma Aliye Türk kültür hayatında tercüme ve romanlarıyla ilklere imza atar. Yazmaya Fransızca’dan yaptığı çevirilerle başlar. İlk olarak Georges Ohnet’nın Volonte adlı romanını “Meram” adıyla 1888 yılında çevirisini yapar. 1891 de Ahmet Mithat Efendi ile birlikte “Hayal ve Hakikat” romanını yazar. Bu iki eserde de döneminde kadınların edebiyat ile ilgilenmesi hoş karşılanmadığından” Bir kadın” ya da “bir hanım” imzasıyla yayınlayan Fatma Aliye’nin kendi adıyla yayınladığı ilk romanı (1891-1892 de) “Muhadarat”tır. Roman türünde Ref’et(1897), Udi(1899), Enin(1912); roman-mektup türünde Levayih-i Hayat(1897-1898); anı-inceleme türünde Nisvan-ı İslam(1891-1892); deneme-araştırma türünde; “Ta’addüd-i Zevcata Zeyl”(1898); hatırat-biyografi türünde; “Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı”(1912-1913), tarih alanında; “Kosova zaferi-Ankara Hezimeti(1912-1913) kaleme aldığı eserlerdir. Ahmet Mithat Efendi’nin biyografi olarak Fatma Aliye hakkında yazdığı eser ise “Fatma Aliye Hanım yahud Bir Muharrire-i Osmaniyye’nin Neş’eti(1894).