Ege Bölgesi Zeytin Üretiminde Etkinliğin ve Belirleyicilerinin Tespiti: Bootstrap VZA Yaklaşımı

Creative Commons License

Sarı M. M., Külekçi M.

KSU TARIM VE DOGA DERGISI-KSU JOURNAL OF AGRICULTURE AND NATURE, cilt.27, sa.6, ss.1459-1468, 2024 (ESCI)

Özet

Bu çalışmanın amacı Ege Bölgesi’nde zeytin yetiştiren işletmecilerin etkinliklerinin ölçülmesi ve bu etkinliğe etki eden belirleyicilerin ortaya konmasıdır. Tabakalı Örnekleme Yöntemi kullanılarak üç tabakaya ayrılan işletmelerden 154 tanesi ile yüz yüze anket yapılmış ve elde edilen verilerle Bootstrap VZA yöntemi kullanılarak, işletmelerin etkinlik skorları bulunmuştur. İkinci aşamada, Kırpılmış Regresyon yöntemiyle işletmelerin etkinlik skorlarını etkileyen faktörler belirlenmiştir. Bootstrap VZA yöntemiyle elde edilen düzeltilmiş etkinlik skorları ortalaması 0,528 olmuştur. Düzeltilmiş VRS teknik etkinlik değerlerine bakıldığında, birinci tabakadaki işletmelerin ortalaması 0,590; ikinci tabakadaki işletmelerin ortalaması 0,471 ve üçüncü tabakadaki işletmelerin ortalaması ise 0,472 olmuştur. Etkin olan işletmelerin etkin olmayanlara göre %31,99 daha az ağaç, %0,37 daha az işgücü, %13,03 daha az azot, %48,09 daha az fosfor, %14,49 daha az potasyum, %29,95 daha az ilaç, %18,81 daha az su kullandığı ve %13,02 daha fazla mazot kullandığı belirlenmiştir. İkinci aşama olan Kırpılmış Regresyon analiz sonuçlarında Muğla ili işletmeleri, tabaka 2 ve tabaka 3, işletnmecinin ortaokul veya lise eğitim seviyesine sahip olması, işletmeci tecrübesi, aile birey sayısı ve ÇKS’ye kayıtlı olma etkinlik skorunu pozitif yönde etkileyen faktörler olarak bulunmuştur. Kooperatif üyeliği ve tarım dışı faaliyette bulunma ise etkinlik skorunu negatif etkileyen faktörler olarak ortaya çıkmıştır. Elde edilen bulgular, zeytin üreticilerinin VRS teknolojileri altında %47,2 daha az girdi kullanarak aynı üretimi gerçekleştirmelerinin mümkün olduğunu göstermektedir. Zeytin işletmelerinin kullandığı girdileri doğru tahsis etmelerinin etkinliklerini artırabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çevre kirliliğini azaltmak ve gıda güvenliğini sağlamak için özellikle kimyasal girdilerin ve fosil yakıtların optimum şekilde kullanılmasının gerekli olduğu sonucuna varılmıştır.