Akademik Veri Yönetim Sistemi
8. Uluslararası GAP SOSYAL BİLİMLER Kongresi, Türkiye, 01 Kasım 2021, ss.73-76
Bu çalışmanın amacı İran yakın tarihinde çok önemli bir yeri olan reform hareketlerinin en önemli temsilcilerinden Mirza Emri Kebir (Mirza Taki Han) in tanıtılması ve faaliyetlerinin araştırılmasıdır. İran reform hareketleri de Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki reformlarla paralellik göstermektedir. İlk benzerlik olarak aynı tarihlerde başlamasını sayarsak bir diğer benzerlik de aynı alanlarda başlamasıdır diyebiliriz. Yani Osmanlı İmparatorluğu’nda da Kaçar Hanedanlığı’nda da aynı dönemlerde ve ilk olarak askeri alanda reformlar gerçekleştirilmiştir. Bu reformların İran’daki en büyük temsilcisi hiç kuşkusuz Emir Kebir’dir. Türkiye akademik yazınında İran reform hareketleri üzerine ciddi alan oluşmamıştır. Yapılan çalışmalar genel anlamda reform hareketlerine odaklanmış ve ayrıntılarına girilmemiştir. Bu çalışmanın amaçlarından biri de bu boşluğu doldurmaktır. Çünkü bu reformlar genel anlamda Osmanlı’dan esinlenilerek gerçekleştirilmiştir. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı reformları konusunda sadece etkilenen değil etkileyen konumda da olduğunu göstermesi açısından son derece önemlidir. Reformlar kadar bu reformları uygulayan kişileri ve hayatlarının ayrıntılarını bilmek de konuyu anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu nedenle çalışmamızın odak noktası Emir Kebir ve onun görüşleri olacaktır. Doğum tarihi 1807 olan Emir Kebir İran’da bulunan Farahan kentinde dünyaya gelmiştir. Babasının üst düzey devlet adamlarından birinin aşçısı olması hasebiyle Emir Kebir son derece elit bir ortamda büyümüştür. Bu durum onun son derece bilgili ve devlet işlerine hâkim biri olmasını sağlamıştır. Çünkü İran geleneklerine göre varlıklı aileler yanlarında çalışanların ailelerinin bakımlarını da üstlenir, çocuklarını da kendi çocukları gibi büyütürlermiş. Emir Kebir’in babasının yanında çalıştığı devlet adamı da Emir Kebiri bu geleneklere göre büyütmüş, kendi çocuğuyla aynı eğitimi almasına yardım etmiştir (Sultanzade, 2021). Böylece Emir Kebir İran siyasetini, bürokrasisini ve entelektüel hayatını henüz çok küçük yaştayken kavramaya başlamıştır. Emir Kebir’in kendi yetenekleri ve şehzadelerle aldığı eğitim sonucu geliştirdiği karakteri; Tebriz hükümdarlarının ilgisini çekmiş ve böylece aktif siyasi hayatı başlamıştır. Tüm bu olanlar Emir Kebir’in ileride gerçekleştireceği reformların zihinsel yapısının oluşmasındaki en büyük etkendi. Bu çalışmada da Emir Kebir’in hayatı ve reformlardaki rolü incelenecektir.
Anahtar Kelimeler; Emir Kebir, Kaçar Hanedanlığı, Osmanlığı İmparatorluğu, İran.