Akademik Veri Yönetim Sistemi
Edebiyat ve Çevre Sempozyumu, Nevşehir, Türkiye, 27 - 28 Mayıs 2022, cilt.1, sa.1, ss.58-59, (Özet Bildiri)
Türkler, varlık gösterdiği bütün coğrafyalarda zengin bir kültür birikimi oluşturmuş, bu bilgi birikimini de
destanlar aracılığıyla sonraki kuşaklara aktarmıştır. Tüm bu değerlerin oluşumu, gelişimi, şekillenmesi ve aktarılması
hususunda iki önemli husus dikkat çeker. Bunlar, çevre ve sözlü/yazılı gelenek yahut bir başka deyişle edebiyattır.
Toplumsal hayatın tezahürü olan destanlar barındırdığı sosyal ve kültürel yaşama dair öğeler bakımından önemli bir
zenginlik ihtiva etmektedirler. Bu eşsiz kültürel miras, destanlar aracılığıyla edebî ve estetik bir tarzda yüzyıllar
boyunca dilden dile aktarılmış ve yaşatılmıştır. Türklerin coğrafyaya ve tabiat unsurlarına bağlılığı, ekolojik denge
ile uyumu köklü bir medeniyet inşa edilmesine önayak oluşturmuştur. Bu ilişki içinde hayvanların her yönüyle
işlevsel bir şekilde toplumsal hayata adapte edildiği bir kültür ve medeniyet meydana getirilmiştir. Destanlarda yer
alan sığın kemiğinden ok, keçinin boynuzundan yay, öküz derisinden kamçı, teke derisinden tulum, at kuyruğundan
ip, geyiğin boyun derisinden matara, yılan derisinden kement yapılması yahut kunduz derisinden yorgan dikilmesi,
koyun yününden kilim, kuzu postundan giysi, kaz yününden döşek, koyun postundan börk, oğlak postundan palto,
tilki derisinden kalpak, inek derisinden kemer yapılması, deve ve atların taşıt-taşıma hususunda çok önemli yere
sahip olması, meslek olarak halkın önemli bir kısmının at çobanlığı, geyik çobanlığı, deve çobanlığı, koyun çobanlığı
yapması, yeme, içme beslenme ve mutfak olguları etrafından geyik eti, at eti koyun ve sığır eti ve bu hayvanların
sütünün büyük bir öneme sahip olması vb. bu yönelimin ne denli mühim olduğunu gösteren kıymetli örneklerden
sadece birkaçıdır. Türklerin hayatlarını idame ettirdikleri coğrafya ve bu coğrafyanın temel özellikleri Türk kültür ve
medeniyetini anlamak, toplumsal ve dinî yaşamlarına ışık tutmak için hayati bir önem arz eder. Bu sebeple Türk
kavimlerinin yaşam mücadelesi verdiği coğrafyanın her yönüyle irdelenmesi, ikliminin, bitki örtüsünün, coğrafi
şekillerinin belirtilmesi bu kültür çevresini tanımlamanın ilk ve en önemli adımı olarak görülebilir. Çünkü Türklerin
yaşam sürdüğü coğrafya; onların dini ve kültürel hayatlarını, dünyaya bakış açılarını, üretim ve tüketim tarzlarını
derinden etkilemiş ve yaşama dair bütün yönelimlerini büyük oranda şekillendirmiştir. Yaşanılan coğrafya,
toplumsal yaşam, kültürel olgular ve edebiyat bu bağlamda ayrılmaz bir bütün olarak görülmelidir. Türklerin yaşam
sürdükleri topraklarda, çevre ile olan sıkı münasebetleri özellikle hayvanları merkeze alan yaşam düzenleri ve
kültürel bilgi birikimleri destan metinlerine önemli oranda yansımış; halk mimarisinden, ev eşyası yapımına, taşıma
tekniklerinden halk ekonomisine, halk sanatları ve zanaatlarından halk inançları, töreler, adetler, gelenekler,
görenekler atasözleri-deyimler, halk eğlenceleri, adlara kadar her alanda kendini baskın bir şekilde göstermiştir.
Turks have created a rich cultural accumulation in all geographies where they exist, and have transferred
this knowledge to the next generations through epics. Two important issues draw attention in the formation,
development, shaping and transfer of all these values. These are the environment and the oral/written tradition or, in
other words, literature. The epics, which are the manifestation of social life, contain an important richness in terms of
the elements of social and cultural life. This unique cultural heritage has been transmitted and kept alive for centuries
in a literary and aesthetic manner through epics. The commitment of the Turks to the geography and natural
elements, their harmony with the ecological balance led to the construction of a deep-rooted civilization. In this
relationship, a culture and civilization has been created in which animals are functionally adapted to social life in all
aspects. Making an arrow from shelter bone, bow from goat's horn, whip from ox skin, overalls from goat skin, rope
from horse tail, flask from deer neck skin, lasso from snake skin or sewing quilts from beaver skin, rugs from sheep's
wool, clothes from lambskin, mattresses from goose wool, which are mentioned in epics. Börk from sheepskin, coat
from kid's skin, calpak from fox skin, belt from cow skin, camels and horses have a very important place in vehicletransportation,
a significant part of the people as a profession horse herding, deer herding, camel herding, sheep
shepherd, eating The fact that venison, horse meat, sheep and beef and the milk of these animals have a great
importance, etc., around drinking, nutrition and culinary phenomena. These are just a few of the valuable examples
that show how important this orientation is. The geography where the Turks live and the basic features of this
geography are of vital importance in order to understand Turkish culture and civilization and to shed light on their
social and religious lives. For this reason, examining all aspects of the geography where Turkish tribes struggle to
survive, specifying its climate, vegetation and geographical shapes can be seen as the first and most important step in
defining this cultural environment. Because the geography where Turks live; It has deeply affected their religious
and cultural life, their view of the world, their way of production and consumption, and has shaped all their
orientations towards life to a large extent. Geography, social life, cultural phenomena and literature should be seen as
an inseparable whole in this context. In the lands where the Turks lived, their close relations with the environment,
especially their lifestyles that put animals at the center, and their cultural knowledge were reflected in epic texts to a
large extent; It has shown itself dominantly in every field from folk architecture to the making of household goods,
from transportation techniques to the economy of the people, from folk arts and crafts to folk beliefs, customs,
traditions, proverbs, folk entertainments, and names.