Akademik Veri Yönetim Sistemi
Şarkiyat Mecmuası, sa.44, ss.101-124, 2024 (Hakemli Dergi)
George Antonius’un 1938 yılında yayımlanan Arap Uyanışı başlıklı çalışması, Arap ulusal hareketinin tarihini sistemli bir şekilde tanımlayan, sınırlayan ve bu vesileyle de şekillendiren bir kurucu metindir. Antonius’un Arap milliyetçiliğine mukaddes bir “köken” kazandırma niteliğine hizmet eden çalışma; 19. yüzyıl ortalarında Beyrut’ta temelleri atılan edebî-kültürel bir çevrenin faaliyetlerini (Nahda) ve bu faaliyetlerin siyasî bir milliyetçi hareketi ivmelediği tezlerini ileri sürer. Arap Uyanışı, literatürde çokça eleştirilir, muhteviyatındaki tarihsel argümanların yanlışlığı ya da objektif olmayan bakış açısı sıklıkla vurgulanır. Fakat tüm kritiklere rağmen Antonius’un metni, Arap milliyetçiliğinin öyküsünün resmî vesikası, ulusal hareketin izlediği tarihsel güzergâhın yegâne kaynağı ve daha da ötesinde modern Arap kimliğinin “ne”liğini tespit eden çok önemli bir yapıt olmayı günümüze kadar sürdürür. Bu çalışmanın amacı; Arap Uyanışı’nı, Arap milliyetçiliğinin inşası aşamasında oynadığı tarihsel rolü başlıca iki husus etrafında analiz etmektir. Bu doğrultuda Antonius’un çizdiği tarihsel eskizin kısaca özetlenmesi ve Arap Uyanışı karşısında oluşan eleştirel kanonun değerlendirilmesinin ardından, “milli uyanış” fikrinin felsefî temelleri ortaya koyulacaktır. Ardından Antonius’un yapıtının genelde görmezden gelinen bir parçası olarak, etnik milliyetçiliğin karşısında konumlandırdığı teritoryal milliyetçilikle münasebeti meselesi incelenecek ve kavmiyye-vataniyye ayrımının, esasında Arap Uyanışı’nın ortaya koyduğu önemli bir kırılma noktası olduğu ileri sürülecektir.