Akademik Veri Yönetim Sistemi
9th INTERNATIONAL ZEUGMA CONFERENCE ON SCIENTIFIC RESEARCH, Gaziantep, Türkiye, 19 - 21 Şubat 2023, ss.271
Teknoloji bağımlılığı; dijital cihazların artan yaygınlığı ve hizmetlerin aşırı kullanımıyla
birlikte bireylerin teknolojiyi uzun süreli, yanlış ve bilinçsizce kullanımı sonucunda ortaya
çıkmıştır. 1990 yılında tıp literatürüne girmiş olan kavram üzerinde anlaşmaya varılmış bir tanım
veya tanı kriteri bulunmamakta ve davranışsal bağımlılığın bir alt kategorisi olarak kabul
edilmektedir. Teknoloji bağımlılığı; bireylerde yapmak zorunlu oldukları işleri ihmal etme,
sorumluluklarını yerine getirememe gibi fiziksel ve ruhsal birçok probleme sebep olmaktadır.
Teknoloji bağımlılığı araştırmalarında etkili davranışı izleme ve müdahale önemlidir. Türkçe
karşılığı “bilinçli farkındalık” olan “mindfullness”, teknoloji bağımlılığıyla mücadelede etkili
bir müdahale yöntemidir. Bilinçli farkındalık, insanların anlık deneyimlerini daha iyi algılayıp
çözümlemelerine, otomatik davranış ve duygusal kalıplardan kurtulmalarına ve olumsuz
uyaranlara karşı olumlu tepkileri kolaylaştırmalarına yardımcı olmaktadır. Bu doğrultuda,
bağımlı bireyler üzerinde bilinçli farkındalık eğitim ve uygulamaları ile, kendi duygu durumları,
düşünceleri, davranışlarının farkında olarak otomatik davranıştan kurtuldukları için bağımlılık
seviyelerinde düşüşler gözlemlenmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, teknolojik bağımlılık ve
bilinçli farkındalık konusununda yapılan akademik çalışmaların bibliyometrik analizinin
yapılması amaçlanmıştır. Çalışmada Web of Science ve Scopus veri tabanlarında önce “teknoloji
bağımlılığı (technology addiction)” ve ardından “bilinçli farkındalık (mindfulness)” anahtar
kelimeleri üzerinde ayrı ayrı inceleme yapılmış ve ana çalışmalara ulaşılmış ve VOSviewer
yazılım aracı kullanılarak anahtar kelimeler arasında eş birliktelik analizi yapılarak, analiz
sonucunda anahtar kelimeler arasındaki bağlantılar ortaya konulmuştur. Bu çalışmada ayrıca,
Web of Science ve Scopus veri tabanlarında teknolji bağımlılığı ve bilinçli farkındalık anahtar
kelimeleri birlikte incelenmiş ve bu iki kavramın birlikte incelendiği çok az sayıda çalışma
olduğu görülmüştür. Sonuç olarak özellikle teknoloji bağımlılığıyla başa çıkmak için etkili
çözümler veya önleme teknikleri hakkında az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu doğrultuda
yapılacak çalışmalaların artırılması teknoloji bağımlılığıyla mücadelede etkili olacaktır.
Anahtar kelimeler: Dijital bağımlılık, Bilinçli farkındalık, Mindfullness