BELAGAT VE RETORİK KİTAPLARI ÖZELİNDE EDEBİYAT KANONUNDA ŞEYH GALİB'İN YERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME


KILIÇARSLAN V.

Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, cilt.5, sa.1, ss.231-243, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Divan şiirinin son büyük şairi olarak kalmayan Şeyh Galib, Tanzimat dönemi sonrasında şekillenen yeni Türk şiiri için önemli bir kaynak hâline gelmiştir. Söz konusu bağlamda değeri haiz olan bu kaynağın henüz oluşmaya başlayan edebiyat kanonuna girişi önem arz etmektedir. Kanonun ideolojik tarafından ziyade edebiyat otoritelerince oluşturulan kısmına dahil edebileceğimiz Şeyh Galib’in ortaya koyduğu şiir anlayışı ve imge dünyası, kendisinden sonra gelen şairlerin ilgisini çekmiştir. Böyle önemli bir kaynağa ulaşma noktasında özellikle Latin harflerinin kabulünün ardından yetişen şairlerin karşılaştığı güçlükler, onları Şeyh Galib’in Divan’ı ve Hüsn ü Aşk’ını doğrudan okuyabilmelerine engel olmuştur. Bu nedenle şairler, Şeyh Galib’in şiirlerine belagat ve retorik kitaplarında, antoloji ve derlemelerde, edebiyat tarihlerinde ondan yapılan alıntılar vasıtasıyla ulaşabilmişlerdir. Şeyh Galib, bir söz ustası olarak görüldüğünden şiirleri de güzel söyleme ilmi olarak bilinen belagat için örnek teşkil etmektedir. Yeni şairler, Şeyh Galib’i bu kitaplardaki şiirleri ile tanıyabilmişlerdir.

Bu çalışmada, edebiyat kanonu içinde Şeyh Galib’in şiirlerine yer veren belagat ve retorik kitapları taranırken Tanzimat döneminden sonra yayımlanan kitaplar değerlendirmeye alınmıştır. Böylece yeni Türk şiiri mensuplarının Şeyh Galib’in hangi şiirlerini okuyabildikleri tespit edilmiştir. Ayrıca Şeyh Galib'in nasıl alımlandığının öngörüsüne ulaşmak ve kanondaki yerinin tespiti amaçlanmıştır. 

Şeyh Galib, who is not only the last great poet of Divan Poetry, and olsa has become an important source for the new Turkish poetry formed after the Tanzimat Period. The entry of this resource, which is valuable in the context in question, into the literary canon, which has just begun to form, is important. Şeyh Galib's understanding of poetry and the world of images, which we can include in the part of the canon created by the literary authorities rather than the ideological side, attracted the attention of the poets who came after him. The difficulties faced by the poets who grew up after the adoption of the Latin letters at the point of reaching such an important source prevented them from reading the Divan and Hüsn ü Aşk of Şeyh Galib directly. For this reason, poets have been able to reach Şeyh Galib's poems through quotations from him in rhetoric and rhetoric books, anthologies and compilations, and literary histories. Since Şeyh Galib is seen as a master of words, his poems also set an example for rhetoric, which is known as the science of eloquence. New poets were able to recognize Şeyh Galib with his poems in these books.

In this study, while the rhetoric and rhetoric books that include Şeyh Galib's poems in the literary canon were scanned, the books published after the Tanzimat period were evaluated. Thus, it has been determined which poems of Şeyh Galib can be read by the members of the new Turkish poetry. In addition, it is aimed to Şeyh Galib’s place in canon and reach the foresight of how his was received.