Kosova Halveti Osman Baba Tekkesinde Bulunan Figür ve Sembollerin Türk Sanatı ve Kültürü İçerisindeki Anlam ve Önemi

Berkli Y.

Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.18, sa.1, ss.61-88, 2014 (Hakemli Dergi)

Özet

 Orta Asya’da doğup gelişen Türk inanç sistemine ait çeşitli inanışların Türk sanatının oluşumunda derin etkileri olduğu şüphesizdir. Özellikle figüratif bezeme olarak bu etkilerin, gerek mimaride ve gerekse süsleme alanlarında, hiç bıkmadan sürekli kullanılması, bunlara yüklenilen anlamların zenginliğinin bir sonucudur. Orta Asya, Anadolu ve Balkanlar başta olmak üzere, Türklerin gittiği tüm bölgelerde, bu figürlerin dini ve din dışı yapılarda sevilerek ve bilinçli bir biçimde kullanıldıkları görülmektedir. Bu figüratif bezemelerden başta ejder ve koçboynuzu olmak üzere, doğada var olan çeşitli hayvanların yanında, doğada var olmayan hayali yaratıkların da önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir. Bütün bu figürlerin hepsinin eski inanç sistemine bağlı olarak derin sembolik anlamlar içerdikleri, İslam inancı içerisinde gelişen tarikat anlayışında da kendisine yer bulduğu, görülür. İşte bu çalışma ile Kosova Halveti tarikatı tekkesinde bulunan çeşitli figür ve sembollerin yanında, eski Türk inanç sistemine bağlı olarak ortaya çıkan ejder ikonografisinin, alperengazi-derviş olgusundaki birlikteliği incelenerek, ortaya konulmaya çalışılmıştır. 

 Abstract: Various beliefs belonging to Turkish belief system which originated and developed in Central Asia have, without doubt, played an important part in the formation of Turkish art. Especially as figurative decorations, their continuous use both in architecture and ornament results from the richness of meaning attached to them. These figures are witnessed to be used in religious and non-religious structures with dedication and on purpose in all places Turks went; Central Asia, Anatolia and the Balkans at most. It is known that apart from the ones found in nature like dragon and ram Horn, imaginary creatures not found in nature also occupy a large part in this art. All of these figures contain a deep symbolic meaning depending on belief groups, and have their own place within sects developing in Islamic belief. This study is intended to shed light on the dragon icon emerging in old Turkish belief system in relation to combatant-war veteran-dervish framework as well as various figures and symbols found in Kosovo Halveti dervish lodge.