Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt.29, sa.1, ss.142-152, 1998 (Hakemli Dergi)
Zararlı
böcekler, dayanıksız bitkilerin veriminde ve kalitesinde önemli düşüşlere neden
olurlar. Zararlılarla mücadelede ekim nöbeti, biyolojik kontrol ve pestisit
kullanımı gibi değişik yöntemler uygulanmaktadır. Bunlardan ekim nöbeti ve
biyolojik kontrol uygulamalarından alınan sonuçlar sınırlıdır. Zararlılarla
savaşta günümüzde pestisitler yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak,
pestisitler çevre ve insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri yanında ekolojik
dengenin bozulmasına da neden olmaktadırlar. Bu konuda en etkili uygulama
dayanıklı çeşitlerin elde edilmesidir. Bu amaçla seleksiyon ve melezleme gibi
geleneksel ıslah yöntemlerinin kullanımıyla başarıya ulaşmak zaman alıcı ve
oldukça sınırlıdır. Günümüzde birçok alanda kullanılan ve 1970’li yıllarda
başlayan genetik mühendisliğinden dayanıklılık ıslahı çalışmalarında da
yararlanılmaktadır. Fasülye tohumlarında bulunan arcelin geni ve yem börülcesi
tohumlarında bulunan tripsin inhibitör geni kullanılarak bazı zararlılara karşı
dayanıklı transgenik bitkiler elde edilmiştir. Hatta bitkilerle ilişkisi
olmayan farklı bir organizmadan (Bacillus
thuringiensis), genetik mühendisliği
yöntemleri kullanılarak cryIA(b) ve cryIA(c) genleri izole edilip pamuk,
tütün ve domatese aktarılmıştır. Böylece Lepidoptera, Coleoptera ve
Diptera’lara dayanıklı transgenik bitkiler elde edilmiştir. Bu bitkiler
üzerinde yapılan laboratuar ve tarla testlerinden olumlu sonuçlar alınmıştır.
Harmful
insect cause reductions in the yield and quality of susceptible plants. Some
methods such as crop rotation, biological control and pesticides were used for
insect control. The results obtained from crop rotations and biological control
are limited. At present, pesticides are commonly used for pest control, but
pesticides have negative effect on human and environment causing deterioration
in ecological balance. In this subject, the best strategy is to breed resistant
plants. Conventional breeding methods such as selection and hybridization are
highly limited and take long time. At present, genetic engineering that are
used in a number of areas and started in 1970’s has also been used in breeding
for resistance. Resistant transgenic plants to some pests were developed using
arcelin gene in bean seeds and tripsin inhibitor gene in cowpea seeds. cryIA(b) and cryIA(c) genes isolated from different organism such a Bacillus thuringiensis that are not related to plants using methods of
genetic engineering were transferred to cotton, tobacco and tomato. In this
way, resistant transgenic plants to Lepidoptera, Coleoptera and Diptera were
developed. These plants were tested in the field and laboratory and positive
results were obtained.