Akademik Veri Yönetim Sistemi
XVII. Büyük Türk Dili Kurultayı, Ankara, Türkiye, 25 - 28 Eylül 2022
EVANGELİNOS
MİSAİLİDİS’İN TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR Ü CEFAKEŞ ADLI ROMANINDA TÜRK ATASÖZLERİ
VE EĞİTİM DEĞERİ
Karamanlı Türklerinden Evangelinos
Misailidis’in Karamanlı Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi ile kaleme aldığı ve 1872’de
Rumca harflerle yayımladığı Temaşa-i Dünya ve Cefakâr ü Cefakeş, ilk Türk
romanlarından biri olma özelliğini taşımaktadır. Eser daha sonra Latin
harflerine Seyreyle Dünyayı adıyla aktarılmıştır. Romanın kahramanı Aleko
Favini annesi Rum, babası Fransız bir Osmanlı vatandaşıdır. Eserde Favini’nin maceralarla
dolu hayatı kendi ağzından anlatılırken dönemin Rum, Türk vb. milletlerinin
kültürlerine de geniş yer verilir. Kültürel özellikler açısından en çok ön
plana çıkan Türk halk kültürüdür. Geçiş merasimleri, giyim-kuşam, halk hekimliği
ve baytarlığı, halk eğlenceleri, halk edebiyatı gibi birçok unsur eserde yer
bulmuştur. Mesela Tayyarzade Hikâyesinin bir varyantı, Aleko Favini’nin
başından geçmiş bir olay olarak anlatılmıştır.
Romanda gençlerin nasıl eğitilmeleri
gerektiği üzerine de sık sık yorumlar yapılmaktadır. Bu sebeple yoğun olarak
Türk deyim ve atasözlerine yer verilmiştir. Roman adeta bir deyim ve atalarsözü
hazinesidir. Eşek eşeği ödünç kaşır; beni sokmayan yılan bin yaşasın; hımhım
ile burunsuz biri birinden uygunsuz; kovma muhanneti yarar edersin; işin yok ise
şahit, paran yok ise kefil ol; Karamanın koyunu sonra çıkar oyunu; tilkinin
otuz iki faslı vardır, cümlesi tavuk üstüne ve ayının da yetmiş iki tane faslı
vardır topu da alıç ile armut üstüne gibi atasözleri bunlardan bazılarıdır.
Bu bildiride Evangelinos Misailidis’in
eserindeki atasözleri tespit edilecek, atasözlerinin eğitim değeri hakkında
bilgi verilecektir.