Rize, Karadeniz’in doğusundaki stratejik konumuyla birçok medeniyete ve kültüre bünyesinde yaşatmıştır. Bölgenin bu önemine rağmen tarihî ve arkeolojik sistematik ilk araştırmalar 1990’lara aittir. Birkaç sezon devam eden bu çalışma Rize’nin tarihsel geçmişinin zenginliğini göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Bu zenginliği daha detaylı araştırmak, tarihî ve arkeolojisini aydınlatmak için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izinleriyle 2022 yılından itibaren Rize İli İkizdere, Çamlıhemşin ve Hemşin İlçelerinde yüzey araştırmaları yürütülmüştür. Bu yazı ile 2023 yılı İkizdere ve Çamlıhemşin ilçelerindeki tespitlerin genel bir değerlendirmesi yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmaların İkizdere’deki bölümünde Çağrankaya, Çarşı, Gündoğdu, Güney, Kirazlı, Yeşilyurt, Zafer Mahalleri ile Ayvalık, Bayır, Cevizlik, Demirkapı, Güneyce, Gürdere, Ihlamur, Ilıcaköy, Şimşirli, Tulumpınar, Yağcılar, Yeralma köyleri ve yaylalarında incelemelerde bulunulmuştur. Çamlıhemşin’deki bölümde ise Sıraköy, Ortaklar, Yazlık, Mollaveyis (Ülkü), Şenköy, Meydan, Şenyuva, Yolkıyı, Yaylaköy ve Ortan Köyleri ile yaylarında incelemelerde bulunulmuştur. Araştırma sonucu Çikares Yerleşimi, Tekneler Yerleşimi, Yumurtadağ Obsidiyen Merkezi, Kale-i Bala, Kale-i Zir, Güneyce Köprüsü, Andulli Köprüsü, Şebek Köprüsü, Ortanköy (Goboş) Köprüsü, Çilanç Köprüsü, Şenyuva (Çinçiva) Köprüsü, Trovit Yaylası Taş Yol, Yağcılar Tarihî Evleri, Başyayla Tasvirleri, Numanoğlu Konağı ve Tasvirleri, Çolağan Mevkii Tasvirleri, Karmik Yaylası Tasvirleri, Trovit Yaylası Tasvirleri, Kozizoğlu Konağı ve Tasvirleri, Mollanç Behlül Konağı ve Tasvirleri, Kürdoğlu Konağı ve Tasvirleri, Meydan Köyü Tasvirleri, Güneyce Hacı Şeyh Camii, Şimşirli Köyü Orta Mahalle Camii, Yağcılar Köyü Konak Camii, Kurusaha Camii, Şenköy Camii gibi merkezler tespit edilmiştir. Bu yazıyla, ilk kez tanıtımı yapılan bu merkezler hakkındaki incelemelerin bölge tarihi ve arkeolojisine oldukça önemli katkılar yapacağı düşünülmektedir.
Rize, strategically situated in the eastern Black Sea region, has historically served as a crossroads for numerous civilizations and cultures. Despite the region's significance, systematic historical and archaeological research began only in the 1990s. These early studies, which spanned several research seasons, were instrumental in uncovering Rize's rich historical heritage. To further explore this heritage and shed light on its history and archaeology, surveys have been conducted since 2022 in the İkizdere, Çamlıhemşin, and Hemşin districts of Rize Province, authorized by the Ministry of Culture and Tourism. This article provides a comprehensive assessment of the findings from the 2023 surveys in the İkizdere and Çamlıhemşin districts. In İkizdere, research encompassed various neighborhoods, including Çağrankaya, Çarşı, Gündoğdu, Güney, Kirazlı, Yeşilyurt, and Zafer, as well as villages and highlands such as Ayvalık, Bayır, Cevizlik, Demirkapı, Güneyce, Gürdere, Ihlamur, Ilıcaköy, Şimşirli, Tulumpınar, Yağcılar, and Yeralma. In Çamlıhemşin, surveys were carried out in the villages of Sıraköy, Ortaklar, Yazlık, Mollaveyis (Ülkü), Şenköy, Meydan, Şenyuva, Yolkıyı, Yaylaköy, and Ortan, along with their associated highland areas. This research led to the identification of numerous historically significant sites, including the Çikares Settlement, Tekneler Settlement, Yumurtadağ Obsidian Centre, Kale-i Bala, Kale-i Zir, Güneyce Bridge, Andulli Bridge, Şebek Bridge, Trovit Plateau Stone Road, Ortanköy (Goboş) Bridge, Çilanç Bridge, Şenyuva (Çinçiva) Bridge, Yağcılar Historical Houses, Başyayla Rock Depictions, Numanoğlu Mansion and its tamgas, Çolağan Locality Wall Depictions, Karmik Plateau Wall Depictions, Trovit Plateau Wall Depictions, Kozizoğlu Mansion and Wall Depictions, Mollanç Behlül Mansion and Wall Depictions, Kurdoğlu Mansion and Wall Depictions, Meydan Village Wall Depictions, Güneyce Hacı Sheikh Mosque, Şimşirli Village Middle Neighborhood Mosque, Yağcılar Village Konak Mosque, Kurusaha Mosque, and Şenköy Mosque.
