Kazak ve Kırgız Atasözlerinde Cinsiyet Algısı


Creative Commons License

Dıykanbay M., İlgisheva M.

Turcology research (Online), cilt.1, sa.78, ss.1-9, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 1 Sayı: 78
  • Basım Tarihi: 2023
  • Doi Numarası: 10.5152/jtri.2023.23252
  • Dergi Adı: Turcology research (Online)
  • Derginin Tarandığı İndeksler: EBSCO Education Source, MLA - Modern Language Association Database, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.1-9
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Toplumsal cinsiyet söz konusu olduğunda genellikle çalışmalar kadın üzerinden yapıldığı anlaşılmıştır. Ancak bir toplumun cinsiyet algısını kavrayabilmek için sadece kadına değil erkeğin de toplum içinde nasıl inşa edildiğine bakmak gerek. Dolayısıyla bir toplu- mun kültürünü, yaşam tarzını anlamak için o milletin sözlü kültüründen yararlanmak lazım. Bu bağlamda anonim bir kimliğe sahip ve toplumsal bellek olarak kabul ettiğimiz atasözlerinde geçen cinsiyet algısı, cinsiyetlere verilen roller, cinsiyetlere olan bakış tespit edilmesi gerekir. Bu çalışmada Kazak-Kırgız atasözlerinde cinsiyet algısı ela alınmıştır. Nitel yöntemin kullanıldığı bu çalışmada ilk önce Kazak-Kırgız atasözleri ile ilgili çalışmalar taranmış ve kadın, erkek, erkek ve kız evlat ile ilgili atasözleri tespit edilmiştir. Kazak ve Kırgızların toplumdaki cinsiyet algısını anlayabilmek için üç yüzden fazla atasözü taranmış, benzer ve anlam olarak yakın olan- lardan sadece biri tercih edilmiştir. Çalışmada cinsiyet konulu kadın ile ilgili 52, erkek ile ilgili 20, her ikisini de içeren 24 atasözü üzerinde durulmuştur. Ayrıca çocuklar ile ilgili atasözlerinden kızla ilgili 27; erkekle ilgili 13, bunula birlikte her ikisini de kapsayan 21 atasözü ele alınmıştır. Sonra elde edilen atasözleri üzerinden Kazak-Kırgızların cinsiyet algısı çözümlenmiştir. Ulaşılan bulgulara göre erkeğin egemen olduğu Kazak-Kırgız toplumunda her ne kadar erkek üstün gibi görülse de kadının önemli yeri olduğu görül- müştür. Ayrıca çocuklar üzerinde de babadan ziyade annenin kişiliğinin etkili olduğu, sadece fiziki değil psikolojik ihtiyaçların da anne tarafından karşılandığına vurgu yapılmıştır.