Neapolis ad Harpasum Şehir Sikkelerinde Tanrı ve Tanrıça İkonografileri

Creative Commons License

Ceylan M., Avli A.

III. INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON MYTHOLOGY, Ardahan, Türkiye, 18 Ekim 2022, ss.40

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ardahan
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.40
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Aydın ili, Bozdoğan ilçesi, Yazıkent Beldesi sınırları içerisinde konumlanan Neapolis ad Harpasum, Batı Anadolu’nun güneyinde, Büyük Menderes (Maiandros)’e karışan Harpasos (Akçay/Bozdoğan) çayının bereketli vadisinde konumlanan Karia kentlerinden biridir. Kente ait ilk yerleşim izleri Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilmektedir. Yunan dilinde “nεά”(=yeni)” ve “πολις”(=kent) kelimelerinden oluşan kentin ismi, vadinin ismiyle birlikte ‘Neapolis ad Harpasium’ yani ‘Harpasium Neapolisi’ şeklinde isimlendirilmektedir. Neapolis’te günümüze kadar kurtarma kazıları dışında arkeolojik anlamda herhangi bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Kente dair en somut bilgilere kurtarma kazısında elde edilen arkeolojik malzeme ve nümizmatik veriler sayesinde ulaşılmaktadır. Bu çalışmada kentin darp ettiği Helenistik ve Roma Dönemi sikkeleri ile kentte saygı gören tanrı ve tanrıçalar ikonografik olarak değerlendirilmiştir. Nümizmatik kaynaklardan yararlanılarak Helenistik ve Roma Dönemi olmak üzere iki ayrı grupta sınıflandırılan sikkeler, üzerlerindeki betimlere göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Kent adına darp edilen az sayıdaki Helenistik Dönem sikkede Apollon, Artemis ve Zeus betimleri kullanılırken; Roma Döneminde basılan sikkelerde Aphrodite, Apollon, Artemis, Asklepios, Athena, Demeter, Dionysos, Hera, Herakles, Nemesis, Tykhe ve Zeus gibi tanrı ve tanrıça tipleri kullanılmıştır. Apollon, Artemis ve Zeus her iki dönemde de sikkeler üzerinde en çok betimlenen tanrı ve tanrıça betimi olurken, Artemis’in Ephesos tipiyle işlenmesi kente özgü yerel bir Artemis inancı olmadığı izlenimi vermektedir. Kentin Helenistik Dönem sikkelerinde Apollon, Artemis ve Zeus betimlemelerinin yer alması bu tanrıça ve tanrıların kentte tapınımlarının çok daha eski ve köklü olduğunu kanıtlar niteliktedir. Ayrıca Roma Dönemi Homonoia sikkelerinde kenti Apollon ve Efes Artemis kült heykeli betimi temsil etmesi bu iki tanrı ve tanrıçanın kent için önemini göstermektedir. Sonuç itibariyle; Sikkeler üzerindeki ikonografiler büyük oranda kentin inanç sistemini ortaya koymaktadır. Homonia sikkelerindeki ikonografik seçimler kent inancının yanı sıra siyasi ve ekonomik nedenlerle tercih edilen tiplere örnek niteliğindedir. Neapolis’in bölge kentleri ile olan ilişkileri kentte saygı gören tanrı ve tanrıça sayısını artırırken, Roma Panteonunun çok tanrılı inancı bu dönemde basılan sikkelere de yansımıştır.