Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu, Erzincan, Türkiye, 9 - 11 Ekim 2022, cilt.1, ss.3-9
Sovyetler Birliği döneminde edebiyatın önemli bir propaganda aracı olduğu ve sanatçıların belli çerçevenin içinde eser vermek zorunda kaldığı herkesçe malumdur. Sovyetler Birliğinin dağılması ve Türk Cumhuriyetlerinin 1990 yılından sonra bağımsızlığına kavuşmasıyla beraber basın yayın da özgürlüğüne kavuşmuştur. Dolayısıyla vatan konusu modern Kazak edebiyatında şairler ve yazarlar tarafından kaleme alınan ve güncelliğini kaybetmeyen konulardan biri hâline gelmiştir. Günümüzde hem Sovyetler Birliği hem de bağımsızlık dönemini gören Kazak şair ve yazarları vatanın nasıl işgal edildiğini, vatanı kaybetme tehlikesinin her zaman var olduğunu, özgürlüğün değerini sonraki nesle eserleri aracılığıyla anlatmaya çalışmaktadırlar. Özellikle son yıllarda vatan konusunun Kazak şairleri tarafından yoğun olarak işlendiği görülmektedir. Bu şairlerden biri de Muhtar Şahanov’dur. Eserleri otuzdan fazla dile çevrilen Kazak şairi Muhtar Şahanov 1942 yılında dünyaya gözlerini açar. Herhangi bir edebi eğitimi olmayan Şahanov günümüzde yaşayan şairlerin aksakalıdır. Babadan 9 yaşında yetim kalan ve orta okuldan itibaren çalışma hayatına atılmak mecburiyetinde olan Muhtar Şahanov’un yazdığı ilk şiiri “Sırderya” 1956 yılında yerel gazetede yayımlanır. İlk eserinden okuyucu tarafından sıcak karşılanan şair farklı yıllarda ‘Ontüstik Kazakistan’ gazetesinde metin düzeltici, edebî memur, Kazakistan Yazarlar Birliğinin Sorumlu Sekreteri, ‘Jalın’ dergisinin baş redaktörü vs. görevlerini yapmıştır. 1966 yılında yayımlanan ‘Baqıt’ (mutluluk) şiirler külliyatından sonra dünyaya ün yapmıştır. Muhtar Şahanov kendine has üslubu ve düşünce özgürlüğü olan bir şairdir. Şiirlerinin özgün yapısı üslubunun özelliklerini ortaya çıkarır. O sadece lirik şair değil, aynı zamanda epik eserler de kaleme alan sanatkârdır. Eserlerinin çoğunda vatanı ana tema olarak ele alan Şahanov, aynı zamanda okura çözüm önerisinde bulunur.
Muhtar Şahanov vatanın faziletlerini, atalarının özgürlük arzusunu, Kazak kültürünü eserleri aracılığıyla topluma ulaştırmayı amaç edinen bir şairdir. Onun şiirlerinde vatan; cennettir, namustur, babanın sıcak elleri, annenin ak sütüdür, ataların mirasıdır, kanla yazılan milletin tarihidir. Şair şiirlerinde “vatan kılmak”, “vatanı sevmek”, “vatanı korumak” gibi ifadeleri sıkça kullanarak vatanı hasret duyulan, özlenilen, hayal edilen, nazlı bir sevgili, bazen de merhametli bir ana olarak tanımlar. Şahanov’un amacı yaklaşık yetmiş beş yıldır Sovyet hükümeti tarafından silinmeye, yok edilmeye, unutturulmaya çalışılan milletin değerlerini şiirleri aracılığıyla Kazak gençlerine aşılamak ve onların milli duygularını uyandırmaktır. Bu çalışmada vatan konusuyla edebiyat sahasında yeni bir çığır açmış̧, modern Kazak edebiyatının önder isimlerinden biri Muhtar Şahanov’un şiirlerinde vatan kavramının hangi açıdan ele alındığı incelenmiştir.