Akademik Veri Yönetim Sistemi
Afet ve Risk Dergisi, cilt.8, sa.3, ss.1260-1286, 2025 (Scopus, TRDizin)
Bu çalışma, Türkiye’de 1900–2025 döneminde meydana gelen dört temel doğal afet türünün (deprem, orman yangını, heyelan ve su baskını) mekânsal örüntülerini analiz ederek, afet risklerinin rastlantısal değil, belirli coğrafi kümelenmeler doğrultusunda şekillendiğini ortaya koymaktadır. Araştırmanın temel veri kaynağını, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından geliştirilen Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi (AYDES) oluşturmaktadır. Çalışmada, afetlerin mekânsal bağımlılık düzeyleri Global Moran’s I ve LISA (Local Indicators of Spatial Association) analizleriyle incelenmiş; Düzey-2 ve Düzey-3 ölçeklerinde bölgesel risk kümeleri tanımlanmıştır. Bulgular, orman yangınlarının Ege–Akdeniz kuşağında, depremlerin Doğu ve Batı Anadolu fay sistemlerinde, heyelanların Karadeniz hattında, su baskınlarının ise Orta Anadolu geçiş kuşağında yoğunlaştığını göstermektedir. Ayrıca 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler, Türkiye’de afetlerin yalnızca tekil olaylar olarak değil, birbirini tetikleyen çoklu afet sistemleri olarak ortaya çıktığını göstermiştir. Çalışma, mevcut afet yönetimi paradigmalarının il merkezli ve tepkisel yapısının yetersiz kaldığını; veri temelli, bölgesel duyarlılığa sahip ve çok düzeyli bir yönetişim modelinin zorunluluğunu vurgulamaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’de afet risklerinin mekânsal örüntülerine dayalı planlama yaklaşımlarının geliştirilmesi, yalnızca afetlere müdahale kapasitesini değil, aynı zamanda ulusal dirençlilik ve sürdürülebilir kalkınma politikalarının etkinliğini de artıracaktır.