Bardız’dan Kars’a Sarıkamış

Solmaz G.

Olipso, İzmir, 2020

  • Yayın Türü: Kitap / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2020
  • Yayınevi: Olipso
  • Basıldığı Şehir: İzmir
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Doğu Anadolu’nun eşiğinde, yüksek yaylaların koynunda yer alan Sarıkamış ilçe merkezi oldukça yeni bir yerleşimdir. Fakat Sarıkamış, Anadolunun kapısı durumundaki jeostratejik bir konumda bulunması nedeniyle tarihin ilk çağlarından itibaren önemli bir yer olmuştur. İlk çağdan itibaren değişik kültürlerin yerleştiği, bazen bir uğradığı Sarıkamış ve çevresi bu bakımdan da incelenecek olursa olduka zengin olduğu görülür.

Sarıkamış’a en yakın ve en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Bardız’a yakın olup bugünki Sarıkamış sınırlarında bulunan ve “Taht Düzü” olarak tabir edilen bu coğrafyanın; merkezinde Verişan, Döşkaya, Keçivan, Alakilise, Aras nehrinin doğu yakasında Yoğulhasan, Geyikli Baba, Aras nehrinin batı yakasında Aşağı ve Yukarı Micingert, Zivin Kalesi bir çırpıda söylenebilecek eski tarihi yerleşim yerleridir.

Değişik devrelerden geçerek yerleşim merkezi durumuna gelinceye değin yerleşme yeri olarak adı geçmeyen Sarıkamış, özellikle Birinci Dünya Harbi’nde çok anılan bir yöre olmuştur. Birinci Dünya Harbi’nde binlerce şehidimizin mekânı olan Sarıkamış, bir o kadarda bizimle çarpışan Rusların da unutamadığı, bir belde olma hüvviyetini hâla muhafaza etmektedir.

1877-1878 Osmanlı Rus harbinin sonunda imzalanan önce Ayestefenos sonra da Berlin antlaşması gereği Ruslara savaş zarar tazminatı olarak verilen Üç Sancak içinde yer alan Sarıkamış, 3 Mart 1878 Ayastefanos Antlaşması’ndan 3 Mart 1918 Brest Litovsk Barış Antlaşmasına kadar gün, ay, yıl tamam 40 yıl Rus idaresinde kalmıştır. Böylece Sarıkamış ve yöresi meşhur Sarıkamış İhata Harekâtına tanıklık ettikten sonra gelişen olayların içinde kalmıştır. Birinci Dünya Harbi, Osmanlı Devleti’nin neredeyse dördüncü sırada çarptığı bir zincirleme kazadır; ama sonuçta büyük ceza kesilen ülke Osmanlı Devleti olmuştur. Sonuçta Sarıkamış bu cezanın bedeli gibi Ermeni vahşetinin acısını çekmiştir. Bolşevik ihtilali ile geri çekilen Ruslardan sonra Ermeni zulmüne düçar olan Sarıkamış ve yöresi TBMM emri ile ileri harekâta geçen Kâzım Karabekır komutasındaki ordu tarafından işgalden kurtarılmıştı. 29 Eylül 1920’deki bu kurtuluşu 30 Ekim’de Kars’ın kurtarılması takip edecekti. Gümrü’ye kadar giden ordumuz, daha sonra 3 Aralık 1920 Gümrü Antlaşması’nı yaparak Sarıkamış ve Kars’ı milli sınırlarımıza dâhil etmiş idi.

Elinizdeki çalışma özet olarak ifade edilen bu bilgilerin geniş detaylarını kapsamaktadır. Ancak ikinci cildini mutlaka yapmayı düşündüğümüz aynı çalışmada eksikler tamamlanacak ve elimizdeki pek çok fotoğraf değerlendirilecektir.