Evdeki Zürafa: Bir Başka Tahayyülde Aynılık, Fark ve Memleket Nostaljisi

Köse H. (Editör), İpek Ö. (Editör)

Ithaki Yayınları, İstanbul, 2023

  • Yayın Türü: Kitap / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2023
  • Yayınevi: Ithaki Yayınları
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Berkun Oya’nın yazıp yönettiği Bir Başkadır dizisi, gerek izleyiciden gördüğü destek ve aldığı kamusal alkışın genişliği, gerekse kimi okuryazar çevrelerde neden olduğu büyük yankının ve uyandırdığı yorumlama iştahının çapı dikkate alındığında, bugüne dek çok az yapıma nasip olmuş benzersiz bir ilgiye mazhar oldu. Dizi, karakter temsilinden, yayınlandığı dijital platformun niteliğine; iddialı haleti ruhiye çözümlemelerinden, yönetmenin söylemeye çalıştıkları veya bir türlü söyleyemediklerine; dizinin alttan alta telkin ettiği Türklük ethosu koşullandırmasından, onun dolaysız bir çıktısı olan “ehil/muhafazakâr Kürt” kurgusuna kadar birçok mevzuyu geniş açılı bir panorama içinde eşelenmek üzere masaya yatırdı. Kısaca, muadillerinden bariz biçimde farklı olarak, giriştiği panoramik Türkiye okumasının mahiyeti bakımından daha sosyolojik yönelimli diyebileceğimiz -bu yönüyle de amaçladığı analizin düzeyi açısından daha güçlü bir faillik konumunu talep eden- bir girişimle karşı karşıyayız. Özellikle de memleketin kimi tarihsel ve güncel sorunlarının gerçeklik katmanlarına ve gündelik ilişki ağları içinde belirdiği biçimiyle kimi gerilimli fay hatlarına temas etmeye çalışması bakımından: Seküler/dinsel, yerlici/yabancı, modern/ geleneksel, vb.

Bugünden bakıldığında, etkisi halen belli ölçülerde devam eden yapım, gerçekten de kültür endüstrisinin planlı eskime döngüsü içine kolaylıkla dahil edilemeyecek türden bir düşünsel fazlayı, bir dizi çok katmanlı sosyolojik meseleyi içermekte. En başta da, benzerlik-farklılık ikilemi, memleket algısındaki değişimler ve laik-muhafazakâr yaşam tarzı çatışması üzerine başlattığı çok yönlü tartışma ve art alanında Türkiye toplumunun zihinsel haritasını çıkarma girişimine yeltenmesi bağlamında. Tüm bu yorumlama ve çözümlemelerin, Türkiye toplumunun son on beş-yirmi yıllık yapısal dönüşümüyle de doğrudan bir ilintisi var kuşkusuz. Dahası, dizi zihnimizde bıraktığı tortular ve düşünceler, yanıtlanmayı bekleyen kimi soru ve itirazlarla tahrik edici etkisini daha uzun süre koruyacak gibi görünüyor.

Evdeki Zürafa, söz konusu dizinin içerdiği kültürel ve siyasal kodları olduğu kadar, dizinin Türkiye toplumunun ideolojik ve sosyolojik meselelerine ilişkin kurmaya çalıştığı analiz çerçevesine odaklanan önemli bir kolektif girişim. Kitap, özetle, Bir Başkadır dizisinin söyledikleri, söylemekten imtina ettikleri, belki yalnızca kapı aralamakla yetindikleri veya gizlemeye gayret ettikleri üzerinden hareket eden, birbiriyle ilintili dört bölümden oluşuyor. Birbirinden farklı konumlanmalara ve bakış açılarına sahip metinleri bir araya getiren bu dört bölüm, okuru dizinin öne çıkardığı önemli toplumsal meseleleri yeniden hatırlamaya ve üzerinde düşünmeye davet ediyor.