Akademik Veri Yönetim Sistemi
Art-e Sanat Dergisi, sa.24, ss.254-283, 2025 (Scopus, TRDizin)
III. Ahmed’in ve Mihrişah Emine Sultan’ın oğlu olan III. Mustafa (1717-1774), on yedi yıl tahtta kalmıştır. Şair, hattat ve âlim bir insan olan III. Mustafa, bir yandan devlet ve toplum yapısını ıslah etmeye çalışırken bir yandan da imar faaliyetlerine önem vermiştir. Konu kapsamında ele alınan mezarlar III. Mustafa tarafından 1760 tarihinde Mimar Mehmed Tahir’e inşa ettirilen Laleli Külliyesi’nin güneybatısında, III. Mustafa türbesinin hazire bölümünde yer almaktadır. Türbenin güneydoğu ve kuzeydoğusunda konumlanan bu hazirede toplam yirmi dokuz mezar taşı tespit edilmiştir. Saha çalışmaları neticesinde söz konusu mezarlardan yirmi altısının kadınlara ait olduğu belirlenmiş; bu çalışma kapsamında ise yalnızca saray hizmetkârları ve cariyelere ait on bir mezar taşı değerlendirmeye alınmıştır. İnceleme, kitabelerin okunması, mezar taşı tipolojilerinin ortaya konulması ve süsleme kompozisyonlarının sistematik biçimde analiz edilmesi ile oluşturulmuştur. Bu bağlamda, söz konusu mezarlardan üçü cariyelere, üçü kethüdalara, ikisi türbedar hizmetlilerine, biri çaşnigire, biri hizmetli kalfaya ve biri de oda kalfasına ait olarak belirlenmiştir. III. Mustafa Türbesi haziresinde yer alan bu mezar taşları, Osmanlı sarayındaki kadın hizmetlilerin ve cariyelerin ölüm sonrası nasıl temsil edildiğini gösteren nadide örneklerdir. Her ne kadar bu bireyler sosyal hiyerarşinin alt kademelerinde yer alsalar da mezar taşlarındaki estetik ve sanatsal yoğunluk, onlara atfedilen önemi ortaya koymaktadır. Bu taşlar, dönemin sanatsal yönelimlerini, dini düşünce yapısını ve toplumsal rolleri aynı anda yansıtan çok katmanlı belgelerdir.