Akademik Veri Yönetim Sistemi
4. Turizmde Mimarlık ve Kültürel Miras Kongresi, Karabük, Türkiye, 12 - 14 Ekim 2023, ss.69-70
Tarihi rotaların ve ticaret yollarının kesişim noktasında bulunan Erzurum, stratejik konumu nedeni ile tarih boyunca birçok karşılaşmaya ev sahipliği yapmıştır. Bu karşılaşmaların bir kısmı ticaret gibi barışçıl eylemler ile sonuçlansa da, Anadolu’nun giriş kapısı niteliğindeki kentte, farklı uluslar ve kültürler arasında savaşların yaşanması da süreç içerisinde kaçınılmaz olmuştur. Bu durumun kentin yapılaşmasında etkili olduğu görülmektedir. Öyle ki; birçok farklı devletin yönetiminde kalan Erzurum’da Roma’dan Saltuklulara, Selçuklulardan Osmanlılara kadar farklı dönemlerde inşa edilmiş savunma yapılarına rastlamak mümkündür. Ancak; değişen savaş teknolojileri ve savunma gereksinimleri nedeni ile bu yapılar, büyük ölçüde özgün işlevini kaybetmiştir. Askeri mimari envanterin önemli bir bölümü ise ya tümüyle işlevsizleşmiş ya da özgün işlevinden uzak biçimde kullanım görmüş ve niteliksiz müdahalelere uğramıştır. Roma’dan Cumhuriyet’e kadar inşa edilen askeri yapılar; kendi dönemlerinin savunma anlayışını ve inşaat teknolojilerini yansıtmaları açısından değerli birer kültür varlığı konumundadır. Öte yandan bu askeri envanter, Erzurum’un garnizon kenti kimliğine de katkıda bulunmaktadır. Son dönemlerde kent merkezlerinde yer alan ve özgün işlevini kaybeden askeri mirasın günümüz kentine ve kent turizmine entegrasyonu sorununa, uluslararası ölçekte çözümler aranmakta ve buna yönelik söylemler ve yol haritaları üretilmektedir. Hüzün mirası ve keder turizmi gibi kavramlar güncel söylemler olarak karşımıza çıkarken, başta UNESCO olmak üzere uluslararası kurumların ürettiği çeşitli metinler de işlevsizleşen askeri mirasın turizm potansiyeli ve yeniden değerlendirilmesi konusunda rehber olarak kullanılmaktadır. Zengin bir askeri miras envanterine sahip olan Erzurum kentinde de savunma mimarisinin yeniden değerlendirilmesi çok kez gündeme gelmiştir. Son dönemde kentte askeri mirasın korunması ve turizme kazandırılması için çalışmalar yürütülmektedir. Çalışma kapsamında; Erzurum askeri mimari mirasının mevcut durumu belirlenecek, envantere ilişkin müdahale önerileri sunulacaktır. Ayrıca, askeri mimari mirasın korunması ve yeniden değerlendirilmesi üzerine güncel söylemler, uygulamalar ve uluslararası metinler ışığında Erzurum savunma yapıları üzerinde yürütülen çalışmalar incelenecektir. Çalışma, Erzurum askeri mirasının mimari bir bakış açısıyla bütüncül olarak korunması ve turizm ekseninde değerlendirilmesi noktasında, öneriler bütünü geliştirmeyi hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler: Askeri Miras, Savunma Yapıları, Kültürel Turizm, Erzurum, Mimarlık ve Turizm
Abstract
Located at the intersection of historical routes and trade routes, Erzurum has hosted many encounters throughout history due to its strategic location. While some of these encounters resulted in peaceful actions such as trade, it was inevitable for wars to occur among different nations and cultures in this city, which is the gateway to Anatolia. This situation is seen to have had an impact on the city's structuring. Such that, in Erzurum, which was under the rule of many different states, it is possible to come across defense structures built in different periods from the Romans to the Saltuks, from the Seljuks to the Ottomans. However, due to changing warfare technologies and defense needs, these structures have largely lost their original functions. A significant portion of the military architectural inventory has either become completely useless or been used in a manner far from its original function and subjected to poor interventions. Military structures built from the Roman period to the Republic era are valuable cultural assets as they reflect the defense understanding and construction technologies of their respective periods. On the other hand, this military inventory also contributes to Erzurum's identity as a garrison city. In recent years, solutions are sought at an international level for the integration of military heritage that has lost its original function into today's city and city tourism, and discourses and roadmaps have been produced for this purpose. Concepts such as the dark heritage and tourism appear as current discourses, and various texts produced by international organizations, especially UNESCO, are used as guides for the tourism potential and re-evaluation of the dysfunctional military heritage. In the city of Erzurum, which has a rich military heritage inventory, the re -evaluation of defense architecture has come to the agenda. In recent years, efforts have been made in the city to preserve and promote military heritage for tourism. Within the scope of this study, the current status of Erzurum's military architectural heritage will be determined, and intervention proposals regarding the inventory will be presented. In addition, current discourses, practices, and international texts on the preservation and re-evaluation of military architectural heritage will be examined in light of the studies carried out on Erzurum's defense structures. The study aims to develop a set of recommendations for the holistic preservation and evaluation of Erzurum's military heritage from an architectural perspective, particularly in terms of tourism.
Keywords: Military Heritage, Defense Structures, Cultural Tourism, Erzurum, Architecture and Tourism.