TEKNOLOJİ BAĞIMLIĞI- BİLİNÇLİ FARKINDALIK İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİBLİYOMETRİK BİR ANALİZ

Creative Commons License

Taş H. G., Erzincanlı Y.

İnsan Hakları Eğitim ve Kültür Araştırmaları Dergisi, cilt.1, sa.2, ss.69-82, 2023 (Hakemli Dergi)

Özet

Teknoloji bağımlılığı; dijital cihazların artan yaygınlığı ve hizmetlerin aşırı kullanımıyla birlikte bireylerin teknolojiyi uzun süreli, yanlış ve bilinçsizce kullanımı sonucunda ortaya çıkmıştır. 1990 yılında tıp literatürüne girmiş olan teknoloji bağımlılığı üzerinde anlaşmaya varılmış bir tanım veya tanı kriteri bulunmamakta ve davranışsal bağımlılığın bir alt kategorisi olarak kabul edilmektedir. Teknoloji bağımlılığı; bireylerde yapmak zorunlu oldukları işleri ihmal etme, sorumluluklarını yerine getirememe gibi fiziksel ve ruhsal birçok probleme sebep olmaktadır. Teknoloji bağımlılığı araştırmalarında etkili davranışı izleme ve müdahale önemlidir. Türkçe karşılığı “bilinçli farkındalık” olan “mindfullness”, teknoloji bağımlılığıyla mücadelede etkili bir yöntemidir. Bilinçli farkındalık, insanların anlık deneyimlerini daha iyi algılayıp çözümlemelerine, otomatik davranış ve duygusal kalıplardan kurtulmalarına ve olumsuz uyaranlara karşı olumlu tepkileri kolaylaştırmalarına yardımcı olmaktadır. Bu doğrultuda, bağımlı bireyler üzerinde bilinçli farkındalık eğitim ve uygulamaları ile, kendi duygu durumları, düşünceleri, davranışlarının farkında olarak otomatik davranıştan kurtuldukları için bağımlılık seviyelerinde düşüşler gözlemlenmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, teknolojik bağımlılık ve bilinçli farkındalık konusunda yapılan akademik çalışmaların bibliyometrik analizinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışmada Web of Science ve Scopus veri tabanlarında önce “teknoloji bağımlılığı (technology addiction)” ve ardından “bilinçli farkındalık (mindfulness)” anahtar kelimeleri üzerinde ayrı ayrı inceleme yapılmış ve ana çalışmalara ulaşılmış ve VOSviewer yazılım aracı kullanılarak anahtar kelimeler arasında eş birliktelik analizi yapılarak, analiz sonucunda anahtar kelimeler arasındaki bağlantılar ortaya konulmuştur. Bu çalışmada ayrıca, Web of Science ve Scopus veri tabanlarında teknoloji bağımlılığı ve bilinçli farkındalık anahtar kelimeleri birlikte incelenmiş ve bu iki kavramın birlikte incelendiği çok az sayıda çalışma olduğu görülmüştür. Sonuç olarak özellikle teknoloji bağımlılığıyla başa çıkmak için etkili çözümler veya önleme teknikleri hakkında az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu doğrultuda yapılacak çalışmaların artırılması teknoloji bağımlılığıyla mücadelede etkili olacaktır.