100.Yılında Ardahan Kongreleri, Ardahan, Türkiye, 20 - 22 Şubat 2019, ss.129-150
I.Dünya Savaşı devam ederken
Rusya savaştan çekildi. Erzincan Mütarekesi 18 Aralık 1917’de imzalandı. Kafkas
Cephesi için yeni bir dönem başladı. Osmanlı Devleti, Ruslar tarafından
boşaltılan bölgelerde idari boşluk bırakmamak istiyordu. Bu onlar için bir
zorunluluk idi. Sorunların çözümü için ordudan destek alınacaktı. 3 Mart
1918’de Brest-Litovsk Barışı imzalandı. Kars, Ardahan ve Batum’un durumu
yeniden tartışıldı. İdari konularda Ordu Kumandanlığına yardımcı olmak üzere
bir heyet oluşturuldu. Bu heyet hem idari teşkilat hem de halk oylaması için
çalışma yapacaktı. Kars, Ardahan ve Batum’un (Elviye-i Selâse) durumunu
belirlemek amacıyla 1918’in yaz aylarında halk oylaması gerçekleştirildi.
Elviye-i Selâse yeniden “Anavatan” a
katıldı. 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi imzalandı. Osmanlı Devleti 1914
sınırlarına geri çekildi.