MİKROBİYAL FENİLALANİN AMONYUM LİYAZ’IN BİYOMEDİKAL UYGULAMALARI

Doymuş M., Arslan N. P., Taşkın M.

1st INTERNATIONAL CONGRESS OF NATURAL SCIENCES (ICNAS-2021), Erzurum, Türkiye, 10 - 12 Eylül 2021, ss.288-297

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Erzurum
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.288-297
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZET

İlk kez 1961 yılında Koukol ve Conn tarafından keşfedilen fenilalanin amonyum liyaz (PAL), L-fenilalaninin trans-sinnamik asit ve amonyağa oksidatif olmayan deaminasyonunu katalize eden, liyazlar sınıfına ait bir enzimdir. PAL, yüksek bitkilerde, eğrelti otlarında, yosunlarda ve mikroorganizmalarda (bakteri, alg, fungus) yaygın olarak bulunmasına rağmen, insan ve hayvanlarda bulunmamaktadır. Rhodotorula glutinis, Rhodotorula rubra, Alternaria, Rhodosporidium toruloides, Rhizoctonia solani, Ustilago maydis, Sporidiobolus pararoseus, Streptomyces maritimus, Photorhabdus luminescens ve Cyanobacteria PAL üretiminde ve izolasyonunda kullanılan mikroorganizmalar arasında yer almaktadır. Literatürde bitkilerdeki PAL'ın yapısı, ifadesi ve işlevi hakkında fazla bilgi bulunmasına rağmen, mikrobiyal PAL hakkındaki bilgiler oldukça sınırlıdır. Son 20 yılda mikrobiyal PAL; biyomedikal, endüstriyel ve biyoteknolojik uygulamalarda kullanımı ile önem kazanmış bir terapötik enzim olarak karşımıza çıkmaktadır. Mikrobiyal PAL, geçmişte endüstriyel olarak önemli metabolitlerin üretilmesi için kapsamlı bir şekilde kullanılmış olmasına rağmen, yüksek substrat özgüllüğü ve katalitik etkinliği gibi özellikleri ile son zamanlarda biyomedikal uygulamalarda kullanımına olan ilgiyi arttırmıştır. Fenilketonüri tedavisi, tirozinemi tedavisi, kanser terapisi gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Bununla birlikte, antimikrobiyal peptitler, diyet takviyeleri, aspartam, amino asitler ve bunların türevleri dahil olmak üzere, terapötik açıdan değerli birkaç metabolit, enzimin katalitik etkisi aracılığıyla biyosentezlenmiştir. Ayrıca enzimin etkinliği, genetik ve protein mühendisliği yaklaşımları ile de arttırılabilmektedir.

Bu derlemede, mikrobiyal fenilalanin amonyum liyaz (PAL) hakkında kısa bilgiler verilerek, bu enzimin biyomedikal uygulamalarına değinilmiştir.

Anahtar kelimeler: Fenilalanin amonyum liyaz, mikrobiyal PAL, biyomedikal uygulamalar