Fenomen Yayınevi, Erzurum, 2022
Türkler, dünya tarihinde en çok konu edilen ve hakkında ciltler
dolusu kayıtlar düşülen milletlerin en önde gelenlerinden birisidir. Türk
milleti Asya, Avrupa ve Afrika gibi üç büyük kıtada ve Kafkasya, Anadolu,
Balkanlar ve Ortadoğu gibi dünyanın kalbinin attığı bölgelerde siyasi ve
kültürel anlamda çok etkili ve kalıcı hakimiyetler tesis etmişlerdir. Söz
konusu bölgelerde Türkler tarafından kurulan 100’den fazla devletten bazıları
sadece kurulduğu coğrafyada etkili olmuşken, sayıları çok olmasa da bazıları
büyük bir coğrafyayı ve uzun bir zaman dilimini, etkileri altına almayı başarmıştır.
İşte bunlardan Büyük Selçuklu Devleti’nin yalnızca Türk tarihi için değil dünya
tarihi açısından da çok özel bir yeri vardır.
Türk-İslâm tarihinde ilk kez sınırları Türkistan, Azerbaycan,
Kafkasya, Afganistan, İran, Anadolu, Irak, Suriye ve Arap Yarımadası’nı
içerisine alan büyük bir imparatorluğu Selçuklular kurmuştur.
Büyük Selçuklu devleti yalnızca Türk dünyasının değil aynı zamanda
İslâm dünyasının da en önemli aktörlerinden biridir. Selçuklular kurdukları
Büyük Selçuklu, Türkiye Selçukluları, Kirman, Irak ve Suriye Selçuklu
teşekkülleri sayesinde yukarıda belirttiğimiz coğrafyalarda Türklüğün ve
İslamiyetin yerleşmesini sağlamış ve bütün bu coğrafyayı dışarıdan gelen her
türlü saldırıya karşı korumuştur. Selçuklular ayrıca büyük bir kaos içerisinde
olan İslâm dünyasına bir nefes olmuş ve büyük bir baskı altında sıkışmış olan Sünni
İslâm dünyasının da kurtarıcısı ve koruyucusu olmuştur. Selçuklu hanedanı
içerisinde ortaya çıkan güç mücadelesi ile tarih sahnesine çıkan Türkiye
Selçukluları eliyle Anadolu’da daha güçlü bir şekilde Türkleşmiştir. Bu durum Osmanlı
Devleti’nin ve hatta Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşunun zeminini
hazırlamıştır.
Türk-İslâm tarihinde bir elmas gibi parlayan büyük Selçuklu Devleti,
çok büyük hükümdarlar, devlet adamları ve komutanları yetiştirmiştir. İşte bu değerli
insanlardan birisi de hiç şüphesiz İbrahim Yınal’dır. Bunun yanında İbrahim Yınal’ın
istisnai bir durumu vardır. Çünkü insanlar sahip oldukları misyon ve etkileşim
alanlarının büyüklüğü oranında tarihi araştırmalarda yer alırken yazık ki
İbrahim Yınal için bu durum geçerli olmamıştır. Büyük Selçuklu Devleti’nin
Tuğrul Bey önderliğinde kurulmasından yaklaşık 10 yıl sonra hakimiyetine
Anadolu dahil geniş alanlara ulaştırmasında en önemli katkının Çağrı Bey’den
sonra İbrahim Yınal’dan geldiğini söylemek yanlış bir değerlendirme
olmayacaktır. Özellikle Karahanlı ve Gazneliler tarafından Selçuklulara karşı
gelebilecek tehlikelere karşı büyük başarılar gösteren İbrahim Yınal, Büyük
Selçuklu Devleti’nin kısa sürede göz kamaştıran bir devlet haline gelmesindeki
en etkili kişilerden biri olmuştur. Ancak İbrahim Yınal’ın Tuğrul Bey’e karşı
iki defa isyan etmesi ve sonrasında öldürülmesi, başarılarının tarihin göz
önünde olmayan sayfaları arasında kalmasına neden olmuştur.
Biz de bu
kitabımızda, Selçuklu hanedanında büyük bir öneme sahip, büyük bir komutan olan
İbrahim Yınal’ın hayatını, siyasi faaliyetlerini, ittifaklarını, isyanlarını ve
ölümünü ele almaya çalıştık. Bu çalışmamızda yaşamıyla da ölümüyle de Büyük
Selçuklu Devleti ve Türk İslam tarihinde önemli bir rol oynayan İbrahim
Yınal’ın hatırlanmasına ve tarihi araştırmalarda hak ettiği yeri almasına küçük
de olsa bir katkıda bulunmaya çalıştık. Bu vesileyle Türk-İslâm dünyasına
hizmet eden her bir bireyimizi rahmet ve minnetle anıyoruz.
The great Seljuk State, shining like a diamond in Turkish-Islamic history, raised great rulers, statesmen and commanders. One of these valuable people is undoubtedly İbrahim Yinal. In addition, İbrahim Yınal has an exceptional situation. Because, while people took part in historical researches in proportion to the size of their mission and interaction areas, unfortunately this was not the case for İbrahim Yınal. It would not be a wrong assessment to say that the most important contribution in reaching the domination of the Great Seljuk State to large areas including Anatolia, approximately 10 years after its establishment under the leadership of Tuğrul Bey, came from İbrahim Yınal after Çağrı Bey. İbrahim Yınal, who showed great success against the dangers that might come against the Seljuks, especially by the Karakhanids and the Ghaznavids, was one of the most influential people in the Great Seljuk State to become a dazzling state in a short time. However, the fact that İbrahim Yınal revolted against Tuğrul Bey twice and was killed afterwards caused his achievements to remain among the unseen pages of history.
In this book, we tried to deal with the life, political activities,
alliances, rebellions and death of İbrahim Yınal, a great commander who had a
great importance in the Seljuk dynasty. In this study, we tried to make a small
contribution to the memory of İbrahim Yınal, who played an important role in
the history of the Great Seljuk State and Turkish-Islamic history with his life
and death, and to take his rightful place in historical research. On this
occasion, we commemorate each and every one of us who served the
Turkish-Islamic world with mercy and gratitude. .