Akademik Veri Yönetim Sistemi
Current perspectives in social sciences (Online), cilt.28, sa.1, ss.32-42, 2024 (Hakemli Dergi)
İnsana özgü bir davranış şekli olarak gülme, antik zamanlardan günümüze değin üzerine düşünülmüş, yorumlar yapılıp tanımlamalarla ele alınmış bir kavram olarak dikkat çeker. Özellikle Platon ve Aristoteles'ten başlamak kaydıyla günümüze kadar süregelen yorum ve değerlendirmeler arasında Bergson'un Gülme adlı kitabında ele aldığı unsurlar bu alanla ilgili yapılmış temel referanslardan başlıcası olarak bilinir. Bununla birlikte Hobbes'un gülme kavramının dört farklı özelliğinden biri olan ve “üstünlük duygusu” kavramıyla kuramsallaştırdığı üstünlük kuramının sözlü - yazılı kültürün ve kurmaca - kurmaca olmayan literatürün en önemli unsurlarından biri olduğu söylenebilir. Bu çalışmanın da üzerinde temellendiği bu kuram, üzerine gülünen şeyi (kusurlu, hatalı, yetersiz, beceriksiz vb.) dinleyen / seyreden kişide, aynı hataya düşmemenin, aynı kusuru yapmamanın verdiği gururla oluşan üstünlük duygusu’yla ortaya çıkan bir gülme türü olarak tanımlanır. Özürlerin, kusurların, beceriksizliklerin kendinde olmaması, kendi başına gelmemesi kişide aniden bir gurur halinin oluşmasına, akabinde ise gülmesine yol açar. Burada gülme, adeta alay yoluyla kazanılan bir kutlama anı gibidir. Çalışmada üstünlük kuramı doğrultusunda Musahipzade Celal’in iki oyunu üzerinden üstünlük kuramının yansıyışını betimleyici – nitel bir yöntemle ele alınmıştır. Türk tiyatrosu yazarları arasında üstünlük kuramının özellikleri doğrultusunda oyunlar kaleme alan en dikkat çekici isimlerden olan Musahipzade Celal, özellikle İstanbul Efendisi ve Kafes Arkasında adlı oyunlarında bu kuramın gerektirdiği komik üretimini bütün unsurlarıyla gerçekleştirir. Özellikle toplumsal olanı, toplumsal olan içinde ise dini kesimler ile geleneksel olanı (Osmanlı) yerginin - komiğin odak noktası haline getiren Yazar, oyunlarını üstünlük kuramına uygun bir izlekle, "alay yoluyla kazanılan bir kutlama anı"na dönüştürmeyi başarır.
Laughter, as a human-specific behavior, draws attention as a concept that has been thought about since ancient times, interpreted and discussed with definitions. Among the interpretations and evaluations that have continued until today, especially starting with Plato and Aristotle, the elements that Bergson deals with in his book Laughing are known as the main references made about this field. Besides, it can be said that the theory of superiority, which is one of the four different features of Hobbes's laughter concept and theorized with the concept of "sense of superiority", is one of the most important elements of oral - written culture and fiction - non-fiction literature. This theory, on which this study is based, is defined as a type of laughter that emerges with the feeling of superiority, which is created by the pride of not making the same mistake and not making the same mistake, in the person who listens / watches the thing that is laughed at (defective, faulty, incompetent, incompetent, etc.). Absence of apologies, faults and incompetence in the person, and that they do not occur on their own, cause a person to suddenly feel proud and then laugh. Laughter here is almost like a moment of celebration gained through ridicule. The study in line with the theory of superiority has dealt with the reflection of the theory of superiority through two plays of Musahipzade Celal with a descriptive-qualitative method. Musahipzade Celal, who is one of the most remarkable names among Turkish theater writers who wrote plays in line with the characteristics of the theory of superiority, realizes the comic production required by this theory with all its elements, especially in his plays called Istanbul Efendisi and Kafes Arkasında. Especially the author, who makes the social, and the religious and traditional (Ottoman) within the social, the focal point of satire and comic, succeeds in turning his plays into "a moment of celebration won by ridicule", with a theme in line with the theory of superiority.