Kültürel peyzaj üzerine gerçekleştirilen çalışmalar insan ve çevre etkileşimleri sonucunda şekillenen alanlardaki kültürel özellikleri ve buna bağlı elemanları kapsamaktadır. Özünde canlı ve cansız varlıkların birbirleriyle olan etkileşiminden doğan yaşamsal aktivite ve etkinlikler bütünüdür. Bugün pek çok antik yerleşimde uygulanan kültürel peyzaj çalışmaları, yerleşimlere ait kültürel özellikleri tanımlamakta, belgelemekte ve bölgeye ait kültürel karakterlerin ortaya koyulmasıyla gelecek nesillere aktarılmaktadır.

Urartu krallığının son dönemini temsil eden, görkemli mimari ve zengin buluntu koleksiyonuna sahip Ayanis kenti, doğal ve kültürel peyzaj özelliklerini bir arada barındıran, bu özellikleri koruyarak günümüze kadar iyi derecede ulaştırmış önemli arkeolojik yerleşimlerden biridir. Bünyesinde taşıdığı pek çok değerle Ayanis, dönem halkı tarafından yaklaşık çeyrek yüzyıl boyunca aktif bir yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Bu yerleşim yerinde Urartuların kullandıkları çevreyi, uygun yaşam alanlarına dönüştürülmesiyle gerçekleştirilen mimari bazı uygulamalar dönem için çok ileriye taşınılabilecek bir başarı göstergesidir. Bu makale, Ayanis kenti ve çevresinin sosyal, ekonomik ve bunlara bağlı oluşan fiziksel ortamlarını, kilit peyzaj dinamiklerini ve yaklaşımlarını dikkate alarak değerlendirilmektedir.