Bu araştırma, üstün tane kalite özelliklerine sahip İspir kuru fasulye hatlarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. On beş İspir kuru fasulye hattı tescilli iki çeşit (Elkoca-05 ve Aras-98) ile birlikte tarla koşullarında yetiştirilmiş ve elde edilen tohumların çeşitli kalite özellikleri (kuru ağırlık, yaş ağırlık, su alma kapasitesi, su alma indeksi, kuru hacim, yaş hacim, şişme kapasitesi, şişme indeksi ve protein oranı) incelenmiştir. Şişme indeksi hariç incelenen diğer özellikler yönünden genotipler arasında önemli bir varyasyon gözlenmiştir. İspir kuru fasulye hatları, şişme indeksi ve protein içeriği hariç, incelenen tüm özelliklerde standart çeşitlere göre daha yüksek değerlere sahip olmuştur. Su alma kapasitesi, su alma indeksi ve şişme kapasitesinin tohum ağırlığı ve hacmi ile pozitif yönde önemli ölçüde ilişkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, önemsiz olmakla birlikte, incelenen tüm özellikler protein içeriği ile negatif ilişkili bulunmuştur. Temel bileşenler analizinde, kuru ağırlık, yaş ağırlık, su alma kapasitesi, kuru hacim, ıslak hacim ve şişme kapasitesinin önemli yüke sahip olduğu PC1 ekseni toplam varyasyonun %76.3'ünü; şişme indeksi ve protein oranının önemli yüke sahip olduğu PC2 ekseni ise toplam varyasyonun %10.5'ini açıklamıştır. Kümeleme analizi ise genotiplerin dört grupta kümelendiğini göstermiştir. Yüksek tane kalite özellikleri ile ön plana çıkan ikinci gruptaki beş ispir fasulye hattının (kayıt no 4, 16, 17, 19 ve 67), yüksek pişme kalitesine sahip çeşitlerin geliştirilmesinde doğrudan kullanılabileceği gibi tane kalitesini iyileştirmeye yönelik ıslah çalışmalarında da bu genotiplerden yararlanılabileceği sonucuna varılmıştır.
The objective of this investigation was to select candidate lines of İspir dry bean having high seed quality traits. The fifteen İspir dry bean lines were tested with two check cultivars (Elkoca-05 and Aras-98) in Erzurum field conditions in a randomi- zed block design and their seeds were analyzed for their quality traits (dry weight, wet weight, water absorption capacity, water absorption index, dry volume, wet volume, swelling capacity, swelling index and protein content). Except for swel- ling index, there was a considerable variation in the quality traits tested within the genotypes. İspir dry bean lines had higher values than standard cultivars in all tra- its studied, except swelling index and protein content. Water absorption capacity, water absorption index and swelling capacity were significantly correlated with weight and volume of the seed. Although insignificant, it was determined that all the traits examined were negatively correlated with the protein content. In prin- cipal components analysis (PCA), the dry weight, wet weight, water absorption capacity, dry volume, wet volume and swelling capacity on PC1 explained 76.3% of total variation, and swelling index and protein content on PC2 explained 10.5 % of total variation. Cluster analysis indicated that the genotypes were clustered in four groups. It has been concluded that the five İspir bean lines (registration number 4, 16, 17, 19 and 67) in the second group, which stand out with their high grain quality characteristics, can be used directly in the development of varieties with high grain quality, and these genotypes can also be used in breeding studies to improve grain quality.
