Akademik Veri Yönetim Sistemi
akdem, İstanbul, 2020
İnsanların duygu ve düşüncelerini ifade etme ihtiyacı dil olgusuyla giderilmektedir. Dil bir iletişim unsuru olmasının yanında insanın yaşadığı kültürden,
doğal ortamından vb. izler de barındırmaktadır. Bu gibi özellikleriyle dil çok yönlü ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu yapının mahiyeti ve işlevlerinin anlaşılmasına yönelik faaliyetler, dil ile ilgili birçok araştırma ve buna bağlı olarak birçok
yaklaşımın ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Uzun bir geçmişe sahip olan dil
çalışmaları dilbilim çatısı altında toplanmaktadır.
Dilin mahiyetinin anlaşılmasına yönelik çalışmalar dilbilimin konusu olduğu
gibi dil ile ilgili olan dilsel ve dil dışı birçok konu da dilbilimin ilgilendiği alanlardandır. Kısaca dilin bütün boyutlarıyla incelenmesi, dilbilim olarak adlandırılabilir.
Dolayısıyla dilbilim diğer birçok bilim dalıyla eşgüdümlü araştırmalar yapmaktadır. Bu yönüyle dilbilim disiplinler arası bir nitelik göstermektedir. Dilbilimin
birçok alanla ilişkili olması, bu alandaki terimlerinin de çeşitlenmesi ve zenginleşmesine sebep olmuştur.
Dil toplumların ortak sermayesi olduğundan dilbilim de aynı özelliği taşımaktadır. Dilbilimin gelişimine katkıda bulunan her bilim adamı ait olduğu dilsel
yapıyı kullanarak bu alana yeni kavramlar kazandırmaktadır. Geliştirilen bu kavramlar zamanla diğer dillerde karşılıklarını bulmaktadır. Dilbilim alanında çalışma
yapan araştırmacılar bu kavramların gerek kendi dillerinde gerekse hedef dildeki karşılıklarına her zaman kolaylıkla ulaşamamaktadır. Bu ihtiyacı gidermesi
amacıyla çalışma Türkçe-İngilizce-Arapça, İngilizce-Türkçe-Arapça ve Arapça-Türkçe-İngilizce formatında hazırlanmıştır. Böylece araştırmacıya dilbilim
kavramlarını her üç dilde görme ve kıyaslama imkanı sağlamaktadır. Bu yönüyle
çalışmanın alanda ilk olduğu değerlendirilmektedir.
Çalışma her üç dilde alan taraması yapılarak elde edilen bilgilerin sentezlenmesi sonucu oluşturulmuştur. Sarf nahiv belâgat gibi klasik Arap dilbiliminde
öne çıkmış ilim dallarının terimleri genellikle Arapça; modern dilbilim kavramları ise İngilizce esas alınarak hazırlanmıştır. Ulaşılan bu terimlerin hedef dillerde
telif edilen gerek dilbilim sözlükleri gerek dilbilimle ilgili eserlerde kabul gören
karşılıkları tercih edilmiştir. Kaynak dildeki bazı terimlerin hedef dilde farklı kullanımları bulunduğundan çalışmada bazen kavramların birden fazla karşılığı yazılmıştır. Ayrıca gerekli görülen yerlerde kısa açıklamalar yapılmıştır.
Sözlüğün oluşturulmasında kaynakçada zikredilen eserlerin yanı sıra özellikle
Hamîd Hassûn Beciyye el-Mes‘ûdî’nin el-Mu‘cemu’l-elsunî, Kamile İmer - Ahmet
Kocaman - A. Sumru Özsoy’un Dilbilim Sözlüğü ve Hadumod Bussmann’ın Routledge Dictionary of Language and Linguistics adlı eserlerinden istifade edilmiştir.
Alfabetik olarak hazırlanan çalışmada dilbilim terimleri Türkçe, Arapça ve
İngilizce karşılıklarıyla bir arada verilmiştir. Çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır.
Giriş mahiyetindeki birinci bölüm, dilbilim ve dilbilimin dalları hakkında temel
bilgiler içermektedir. İkinci bölüm ise Tükçe-İngilizce-Arapça, İngilizce-TürkçeArapça ve Arapça-Türkçe-İngilizce olmak üzere üç farklı sınıflandırma ile
oluşturulan sözlük bölümüdür