Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sa.68, ss.421-449, 2020 (Hakemli Dergi)
Erzurum’da 1835 ile 1847 yılları arasında icra
edilen nüfus ve temettü sayımları esas alınarak
hazırlanan bu çalışma, çeşitli amaçlarla şehir
merkezinde bulunan Erzurumlu olmayanları konu
edinmiştir. Erzurum, 1828-1829 Osmanlı-Rus
Harbi’nden sonra sosyo-ekonomik açıdan oldukça
zayıf bir görünüme sahipti. Yöre Ermenilerinin
Ruslar tarafından Ahıska ve çevresine yerleştirilme
girişimi, şehrin ticari hayatında gerilemeye,
demografik yapısında ise karmaşık bir sürecin
yaşanmasına neden olmuştu. Sultan II.
Mahmud’un emri gereği 1831 yılında ülke
genelinde yapılan nüfus sayımları Erzurum’da ilk
kez 1835 yılında gerçekleşebilmişti. Tarihi ipek
yolunun kavşak noktalarından birisi olan
Erzurum’un demografik yapısında şehre diğer
yörelerden gelip yerleşenler veya ticari ve sair
amaçlarla şehirde bulunanlar önemli bir yer
edinmektedir. Sayısal verilere dayalı olarak
hazırlanan bu çalışma şehrin 19. yüzyılın ilk
yarısındaki sosyo-ekonomik durumuna katkı
sağlamayı ve diğer kazalardan Erzurum’a
gelenlerin ticari ve sosyo-ekonomik potansiyelini
incelemeyi amaç edinmiştir.