Türkiye’de İş Hayatında Yönetimde Kadın Olmak: Cam Tavan ve Cam Uçurum Kavramları Üzerine Nitel Bir Araştırma

Creative Commons License

KARAKUŞ UMAR E.

Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, cilt.4, sa.2, ss.244-264, 2021 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Toplumsal cinsiyet rolleri, kültür tarafından cinsiyetlere atfedilen, "kadınlık" ve "erkeklik" rolleridir. Hâkim kültür, bireyden cinsiyeti ile ilişkili olarak birtakım rolleri yerine getirmesini beklemektedir. Bu beklentiler, kültürden kültüre farklılık gösterse de temelde erkek egemen toplum yapısının yansıması olarak toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin deneyimlenmesine ve bu yolla eşitsizliklerin yeniden inşa edilmesine neden olmaktadır. Toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri her alanda olduğu gibi ekonomi alanındaki kurumsal yapıların işleyişine de yansımaktadır. Kurumsal yapılar, toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin gözlemlenebileceği mikro kültür alanlarıdır. Kadının çalışma hayatında var olma mücadelesi onun, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ile özel alanın yanında kamusal alanda da mücadele etmesine neden olmaktadır. Cam tavan kavramı, kadınların kurumsal liderlikte kendinden ve toplumsal yapıdan kaynaklı engellemelerle mücadele ettiğini ve bir noktadan sonra yükselmelerinin engellendiğini anlatmak için kullanılmaktadır. Cam uçurum kavramı ise kadınların liderlik mücadelesinde cam tavan kavramının aksine terfi alabildiklerini ancak söz konusu terfilerin çalıştıkları kurumların kriz dönemlerinde gerçekleştiğine işaret etmektedir. Bu haliyle “cam uçurum” metaforu ile krizde olan kurumlarda başarısızlığın sorumluluğunun ve faturasının kadınlara kesilmesi durumu anlatılmak istenmektedir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Türkiye’de çalışan kadınların çalıştıkları kurum içerisindeki terfi deneyimlerini cam tavan ve cam uçurum bağlamında araştırmaktır. Çalışma, cam tavan ve cam uçurum kavramları bağlamında kadınların iş yerindeki deneyimlerini (“işe alım”, “işte yükseliş”, “işten ayrılma”) anlamak açısından önem taşımaktadır. Sonuç olarak araştırma bulguları çalışan kadınların belli bir kısmının "cam uçurum" olgusunu deneyimlemekle beraber temelde kadınların, "cam tavana" takıldıklarını ortaya koymaktadır.