Trdat Usta'nın Ayasofya'yı Tamiri

Creative Commons License

Solmaz G.

Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 2 - 04 Ekim 2020, cilt.1, sa.1, ss.149-164

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.149-164
  • Atatürk Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Kilise olarak 916 yıl... Cami olarak da 481 yıl... 1935ten beri müze olarak yaşayan mimarlık abidesi Ayasofya inşa tarihinden sonra değişik zamanlarda özellikle depremler yüzünden tahribata uğrayınca çeşitli ustalar tarafından tamir edilmiştir. Bu ustalardan biri de 989 yılındaki Deprem sebebiyle özellikle kubbesi tahribata  uğrayan Ayasofya’yı tamir etmesi için Ani’den çağrılan Tridat Usta’dır.

Tridat Usta  hakkında bize Asoğik adıyla da anılan tarihçi Taronlu Stepanos bilgiler sunmaktadır. BU bilgilere göre Tridat Usta’nın mimari faaliyetleri temelde başkent Ani ve Argina’da merkezileşmişti. Tridat Usta, Argina ve Ani’de önemli kiliseler yapmıştı. Tırdat’ın çalışmalarının başyapıtı, dönemin mimari algılarının benzersiz bir bileşimini içeren ve 989-1001 yıllarına ait Ani Katedrali’dir.

989 yılında Ani’deki büyük katedrali yapmağa başladığında aynı  yıl 25 Ekim'de Konstantinopolis çok büyük bir depreme uğradı ve şehir harabeye döndü. 40 kadar küçüklü büyüklü şehir kilisesinin yıkıldığı bu depremde  şehrin büyük katedrali olan Ayasofya çok büyük hasar meydana gelmişti…Depremde binanın batı kanadını tutan büyük kemer tamamen çöktü ve büyük kubbesi ortasından ikiye ayrıldı. Bu büyük hasar sonunda katedralin batı kanadının ve kubbesinin yeniden inşa edilmesi gerekti. İmparator  Basileios (976-1025) bu yapım için Ermenistan başkenti Ani'deki büyük katedralin mimarı olan Ermeni "Tridat"'i görevlendirdi.Bunun üzerine   Kutsal Ayasofya kilisesinin depremde yıkılan kımpet-kümbet ve duvarlarını yeniden inşa etmesi için 989 yılında bu maharetli  mimarı Konstantinopolis’e davet ettiler.

Bu mimar batı kemerini ve kubbeyi tamir edip yeniledi. Bu iş 5 yıl sürdü ve Ayasofya ancak 13 Mayıs 994'te yeniden açıldı. (Antakyalı Yahya tarihi, Cilt II say.430)

Taronlu Stepanos’a göre, Tridat kendi “bilgece dehasıyla” 991-992 yıllarında kımpeti onarmış ve bugüne kadar da ayakta durmaktadır.

  Tridat ustanın başyapıtı  Ani Katedrali 1064 de Sultan Alpaslan tarafından Ani’nin fethiyle beraber camiye çevrilmişti.

İlk Cuma namazını da orada kılan Alpaslan’ın bu tavrı yıllar sonra İstanbul’u feth eden Fatih Sultan Mehmet’ de  ilham olacaktır. O da Ayasofya da ilk Cuma namazını  kılacaktır. İşin ilginç olan tarafı ise her iki kilisenin yapım ve tamirinde  Tridat ustanın adının geçmiş olması.